Koalicje wyborcze w wyborach parlamentarnych w Polsce w latach 2005 i 2007. Część I

Marek Tyrała

1.Wprowadzenie

Słowo koalicja w znaczeniu używanym obecnie w politologii wystąpiło po raz pierwszy w Anglii w XVIII w. Koalicja jest to porozumienie dwóch lub większej liczby aktorów, którzy zdecydowali się kooperować ze sobą w celu maksymalizacji własnych zysków.1Koalicje stały się głównym elementem demokratycznych mechanizmów politycznych w Europie Środkowo-Wschodniej. W wyniku fragmentaryzacji ugrupowań dawnej opozycji oraz ewolucji organizacyjnej i programowej ugrupowań z poprzedniego systemu, na scenach politycznych pojawiło się wiele partii, które były zmuszone do tworzenia sojuszy. Przełom polityczny roku 1989 definitywnie zmienił styl uprawiania polityki. Powstała nowa klasa polityczna, utrwalił się także system demokracji przedstawicielskiej, opartej na zasadach praworządności oraz trójpodziale władz.2Miejscem zawierania koalicji politycznych zawsze jest system partyjny, który tworzy wzorce rywalizacji politycznej, będąc zarazem układem wszystkich partii politycznych, a także organizacji quasi partyjnych. System partyjny tworzą: partie polityczne, normy (które są podstawą ich działania), relacje zachodzące pomiędzy nimi, a także funkcje wypełniane przez nie wobec otoczenia.3

Typologia systemów partyjnych jest dosyć obszerna. Do najciekawszych typologii można zaliczyć:4

• Podział Maurice Duvergera- system: jednopartyjny, dwupartyjny, wielopartyjny.
• Podział Jean Blondela- system: dwupartyjny, dwuipółpartyjny, wielopartyjny z partią dominującą, wielopartyjny bez partii dominującej.
• Podział Giovanni Sartoriego- system: partii predominującej, dwupartyjny, wielopartyjny umiarkowanie spolaryzowany, wielopartyjny ekstremalnie spolaryzowany.

Na podstawie tej typologii polski sejm kontraktowany można określić jako wielopartyjny-Maurice Duverger, lub wielopartyjny z partią dominującą- Jean Blondel. Po 2001 r., system partyjny stał się systemem partii predominującej- Giovanni Sartori, lub systemem wielopartyjnym z partią dominującą –Jean Blondel. Przełomem okazał się rok 2005 gdzie po wyborach parlamentarnych o władzę, walczyły ze sobą dwie największe w sejmie partie prawicowe.

Wojciech Sokół definiuje koalicję wyborczą jako porozumienie partii politycznych oraz organizacji związkowych, zawierane w celu wygrania wyborów oraz współdziałania i współtworzenia list wyborczych. Koalicje tworzy się w systemach wielopartyjnych, gdzie partie mają raczej słabe przedstawicielstwo, a system jest rozproszony. Koalicje wyborcze dzielą się na: addytywne- koalicja taka ma poparcie równe sumie poparcia tworzących je partii, subaddytywne- koalicja taka ma poparcie niższe niż suma tworzących ją partii (często występują wówczas konflikty programowe, przedłużające się negocjacje, spory), superaddytywne- koalicja taka ma poparcie wyższe niż poparcie dla poszczególnych partii.

Koalicje to trwały fundament spajający partie, będący szansą na realizacje programowych celów i aspiracji politycznych. Obecnie mamy do czynienia z typem partii określanych mianem partia wyborcza, partie takie są nastawione przede wszystkim na zwycięstwo wyborcze. Podstawowa funkcja partii wyborczej to dokonywanie selekcji kandydatów na stanowiska wybieralne oraz formułowanie wyborczego programu. Program polityczny to zbiór celów partii i ruchów politycznych, które chcą zdobyć władzę, lub uzyskać na nią znaczny wpływ.5Program wyborczy można scharakteryzować jako ostateczną wizję systemu społecznego, z określeniem stosunku partii do najważniejszych i kluczowych problemów politycznych, ekonomicznych i społecznych kraju.6Zadaniem partii jest prezentowanie swym wyborcom własnych programów politycznych. Programy spełniają kluczową funkcję, będąc instrumentem oddziaływania na elektorat.

Główna forma uczestnictwa politycznego to wybory, które są powszechnie stosowanym sposobem legitymizowania władzy.7Wybory rywalizacyjne można scharakteryzować z perspektywy dwóch przeciwstawnych funkcji. Wybory to mechanizm za pomocą którego wyborcy rozliczają polityków, a także zmuszają ich do przedstawienia programów, będących odzwierciedleniem oczekiwań społecznych. Stanowisko to prezentuje oddolną funkcję wyborów (rekrutacja polityków, tworzenie rządu, wpływ na program polityczny). Stanowisko dotyczące odgórnych funkcji wyborów jest bardziej radykalne. Definiuje ono wybory rywalizacyjne jako narzędzie sprawowania kontroli przez rząd i elitę nad społeczeństwem (uzyskiwanie legitymizacji, kształtowanie opinii publicznej oraz wzmacnianie elit politycznych).8  Jacek Raciborski wyróżnia główne funkcje wyborów do których należą: f. kreacyjna, f. programowa , f. legitymizacyjna, f. selekcyjna, f. agregacji interesów, f. diagnostyczna.

Duży wpływ na proces kształtowania koalicji oraz na partyjną rywalizację w kampanii wyborczej zawsze ma system wyborczy. Jest to jeden z głównych czynników wpływających i determinujących kształt i rozwój systemów partyjnych.9

Kształt systemu wyborczego w dużym stopniu jest wynikiem gry interesów partii politycznych. Ordynacja wyborcza to regulaminy, które określają działanie partii politycznych, komitetów wyborczych, organizacji społecznych oraz wszystkich podmiotów które chcą uczestniczyć w wyborach.10Prawo wyborcze zawsze powinno być powszechne i równe. W trakcie wyborów powinna obowiązywać zasada bezpośredniości oraz tajności głosowania. System wyborczy powinien sprzyjać wyłanianiu stabilnego oraz silnego rządu.11 W Polsce obecnie mamy do czynienia z systemem proporcjonalnym w nierównych pod względem wielkości wielomandatowych okręgach wyborczych. Terytorium państwa podzielone jest na 41 okręgów, których wielkość wynosi od 7 do 19 mandatów. Próg ustawowy wynosi 5% dla pojedynczych partii, 8% dla koalicji wyborczych. Do obsadzenia jest 460 mandatów, a ich przydział odbywa się przy użyciu metody d' Hondta. Wyborcy oddają jeden głos preferencyjny na półotwartą listę.12

W ostatnich latach obserwuje się odejście od moderowania ordynacją wyborczą, co wyraźnie świadczy o rosnącej stabilizacji życia politycznego w Polsce. Esencją każdej demokratycznej polityki jest rywalizacja międzypartyjna. Sposób w jaki partie konkurują ze sobą w wyborach, jakie tworzą koalicje, jakie mają wzajemne relacje w parlamencie, sposób w jaki tworzą gabinety stanowi istotę każdego systemu partyjnego. Rywalizacja ta odbywa się na rynku wyborczym, który jest przestrzenią społeczną w ramach której nawiązywane są transakcje między uczestnikami rywalizacji politycznej, a wyborcami. Rynki dzielimy na małe i duże oraz na otwarte (niski poziom lojalności wyborców oraz niska stałość zachowań wyborczych) i zamknięte (wysoki poziom lojalności wyborców oraz wysoka stałość zachowań wyborczych).13 Występują także rynki skrajnie stabilne, gdzie dominuje stałość oferty wyborczej (partie nowe zdobywają nie więcej niż 5% głosów) oraz stałość zachowań wyborczych (chwiejność wyborcza globalna netto nie przekracza 5% głosów). Na rynku umiarkowanie stabilnym, oferta wyborcza jest stała (partie nowe zdobywają nie więcej niż 5% głosów), lecz zachowania wyborcze cechuje większa elastyczność (od 5-10% chwiejność globalna). Na rynku umiarkowanie niestabilnym dominuje zmienność ofert wyborczej (nowe partie są wstanie zdobyć od 5-15 % głosów), a zachowania wyborcze cechuje duża elastyczność (chwiejność globalna 10-20% głosów). Rynek skrajnie niestabilny to taki gdzie partie nowe zdobywają ponad 20% głosów, a chwiejność globalna wynosi ponad 20% głosów. Demokracje skonsolidowane powinny posiadać rynki skrajnie lub umiarkowanie stabilne.14

Kluczowy wpływ na wygranie wyborów, a co za tym idzie zdobyciem władzy ma marketing polityczny.15Jest to jedna z form komunikacji politycznej, w której następuje oferowanie, tworzenie oraz wymiana wartości między uczestnikami rynku politycznego. Podstawą jest stworzenie za pomocą metod zaczerpniętych z marketingu handlowego odpowiedniego obrazu kandydata oraz  wypromowania jego osoby, wyróżnienia go spośród jego rywali oraz uzyskania jak największego poparcie przy jak najmniejszym zużyciu środków. Celem artykułu jest charakterystyka głównych koalicji wyborczych, które brały udział w wyborach parlamentarnych w Polsce w 2005 r. oraz 2007 r., a także próba odpowiedzi na pytanie jaka była skuteczność tworzenia koalicji wyborczych w Polsce?

2. Koalicje wyborcze

2.1 Wybory parlamentarne w 2005 r.

Wybory 25 września 2005 r. były „grą o wszystko”, gdyż rywalizacja toczyła się zarówno o mandaty parlamentarne jak i o urząd prezydenta. Liderzy partii, którzy prowadzili prezydencką kampanię wspierali także własną partię w wyborach parlamentarnych. Na budowę strategii wyborczych zawsze duży wpływ mają sondaże przedwyborcze. W 2005 r. sondaże przedwyborcze wyjątkowo się nie sprawdziły. Dwa tygodnie przed wyborami parlamentarnymi zdecydowany zamiar uczestniczenia w nich potwierdziło 41% wyborców. Najwięcej osób zamierzało głosować na PO (36%), drugie pod względem popularności PiS  poparłoby 23% osób. Poza nimi do Sejmu weszłyby jeszcze: SLD (9%), LPR (8%), Samoobrona (7%)i SdPl(5%). Poniżej progu znalazło się PSL (4%). Wśród pozostałych ugrupowań po 2% wskazań uzyskały Partia Demokratyczna, Platforma Janusza Korwin-Mikke i Polska Partia Pracy. Po jednej na sto osób zgłaszało zamiar poparcia Ruchu Patriotycznego i Domu Ojczystego.16

Wybory te utrwaliły podział geograficzno-ideologiczny na konserwatywno-socjalny wschód oraz liberalno-lewicowy zachód. Dominowała niestabilność elektoratu, chwiejność wyborcza wynosiła 35%. Nastąpiło znaczne przesunięcie na prawo- partie prawicowe, centroprawicowe uzyskały najlepszy rezultat od czternastu lat. Wybory te potwierdziły iż polski system partyjny można określić jako alternatywno-ideologiczny, gdzie często dochodzi do zmian partii, ugrupowań sprawujących władzę, a główne podziały między nimi wyznacza ideologia.17 Frekwencja w wyborach wyniosła 40,57%, wygrało je PiS uzyskując 26,99%, 3 185 714 głosów, 33,7% (155 mandatów). Po zwycięskich wyborach PiS zawarło koalicję z LPR (940 762, 7,97% głosów, 29 mandatów) oraz Samoobroną (1 347 355, 11,41% głosów, 41 mandatów), tworząc gabinet koalicyjny Kazimierza Marcinkiewicza (19 XI 2005–14 VII 2006), a następnie gabinet Jarosława Kaczyńskiego (14 VII 2006- 6 XI 2007). Koalicja partii: PiS (konserwatyzm, chadecja, socjalizm chrześcijański, w sferze gospodarczej solidaryzm), LPR (narodowy konserwatyzm, narodowa demokracja, eurosceptycyzm, nacjonalizm, w sferze gospodarczej solidaryzm oraz częściowy autarkizm), Samoobrona (populizm, socjalliberalizm, w gospodarce trzecia droga)- miała charakter większościowy. W okresie tym ciekawym zjawiskiem było wykorzystanie oraz instytucjonalizacja społecznego gniewu.18Od 2005 r. można mówić o zmianie  rywalizacji partyjnej (wcześniej dominował podział postkomunistyczny)19, gdzie o władzę zaczęły walczyć między sobą dwie najsilniejsze w sejmie partie prawicowe. W 2005 r. po raz pierwszy w historii polskiego parlamentu, te same partie co w 2001 r. znalazły się w nim ponownie.

Koalicje wyborcze, najważniejsze przedwyborcze porozumienia partyjne w 2005 r.:

• Komitet Wyborczy Polska Partia Pracy-Polska Partia Pracy (socjalizm, socjalizm demokratyczny, socjaldemokracja, syndykalizm, trockizm) -Antyklerykalna Partia Postępu „Racja” (socjaldemokracja, antyklerykalizm, antynazizm, feminizm, pacyfizm), Polska Partia Socjalistyczna (demokratyczny socjalizm, socjalizm etyczny, socjaldemokracja, zielony socjalizm), Partia Zielonych (zielona polityka socjalizm). Partie te stawiając na konsolidację szeroko rozumianej lewicy, podpisały wzajemne porozumienie wyborcze w ramach którego z list wyborczych Komitetu Polskiej Partii Pracy w wyborach startowali członkowie pozostałych partii. Treść porozumienia zawierała główny komunikat, stwierdzający że partie te łączą swe siły, aby dać nadzieje ludziom pracy na godną reprezentację parlamentarną. Reprezentacja ta chciała realizować postulaty: poszanowania godności ludzkiej, sprawiedliwości społecznej, Polski równych szans oraz państwa demokratycznego i świeckiego o zrównoważonym rozwoju gospodarczym. Manifest wyborczy tych partii obejmował postulaty: zwolnienie z podatku dochodowego emerytów i rencistów, minimalna płaca na poziomie 68% średniej krajowej, tańsze państwo (likwidacja powiatów), wycofanie wojsk Polskich z Iraku, trzydziestopięciogodzinny tydzień pracy, weryfikacja prywatyzacji, wypowiedzenie Konkordatu, zapobieganie wypływowi nie opodatkowanych dochodów za granicę, strategia wzrostu gospodarczego (rozwój budownictwa mieszkalnego), niskie stawki vat na artykuły podstawowe, wspieranie przez państwo przedsiębiorstw które inwestują w nowe miejsca pracy oraz technologię, wzmocnienie roli budżetu w polityce społecznej, niskoprocentowe kredyty państwowe dla gospodarstw rolnych, kontrola państwa nad strategicznymi dziedzinami gospodarki, bezpłatna i powszechna opieka zdrowotna, przyjęcie obowiązujących w Unii standardów socjalnych, wspieranie instytucji międzynarodowych (których celem jest anulowanie zadłużenia krajów rozwijających się, a także wprowadzenie podatku Tobina), rozwój spółdzielczości producentów rolnych, jawność prawna i finansowa fundacji, tolerancja i poszanowanie praw wszystkich mniejszości, uspołecznienie systemu funduszy emerytalnych, prawo do bezpłatnej antykoncepcji i aborcji, wprowadzenie edukacji seksualnej w szkołach, neutralność światopoglądowa państwa, bezpłatna edukacja, polityka wspierania rodziny, walka z globalną dominacją kapitału międzynarodowego, korporacji oraz masową kulturą konsumpcyjną, poparcie uniwersalnych wartości i praw człowieka. Wyniki wyborów parlamentarnych: 91 266, 0,77% głosów.20

• Komitet Wyborczy Socjaldemokracja Polska-porozumienie wyborcze podpisały SdPL (socjaldemokracja), Unia Pracy (socjaldemokracja, społeczna gospodarka rynkowa) oraz Zieloni 2004 (zielona polityka, pacyfizm). W ramach tego porozumienia członkowie Unii Pracy oraz Zielonych startowali z list wyborczych SdPL. Wspólnie poparli kandydaturę Marka Borowskiego na urząd prezydenta RP oraz podjęli współpracę na forum parlamentu, a także w organach samorządu terytorialnego. Porozumienie wyborcze było skupione wokół wspólnych celów: wzmacnianie społeczeństwa obywatelskiego (kontrola instytucji publicznych, dostęp do informacji, konsultacje społeczne, zwiększanie kompetencji organizacji pozarządowych), sprawiedliwość i spójność społeczna (wyrównywanie życiowych szans dzieci i młodzieży, ograniczenie rozwarstwienia oraz wykluczenia społecznego, społeczna gospodarka rynkowa, odpartyjnienie państwa, poprawa jakości prawa-powołanie Rady Legislacyjnej, zmniejszenie bezrobocia, nowoczesna i przyjazna edukacja), równouprawnienie kobiet i mężczyzn, w stosunkach międzynarodowych poparcie multilateralizmu proponowanego przez Unię Europejską, realizacja konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju (zdrowie, bezpieczeństwo publiczne, ochrona przyrody rozwój obszarów wiejskich i transportu zbiorowego, polityka energetyczna oparta na odnawialnych źródłach energii oraz jej oszczędzaniu). Wyniki wyborów parlamentarnych: 459 380, 3,89% głosów.21
• Komitet Wyborczy Wyborców- Ogólnopolska Koalicja Obywatelska. Jest to ugrupowanie polityczne utworzone w 2005 w wyniku przekształcenia się założonego w 2004 Ogólnopolskiego Komitetu Obywatelskiego "OKO". W 2005 r. w wyborach prezydenckich ugrupowanie poparło kandydaturę Stanisława Tymińskiego. W skład Ogólnopolskiej Koalicji Obywatelskiej wchodzi ponad 140 organizacji społecznych i zawodowych. Główne cele to: poprawa wizerunku Polski w świecie, utrwalenie postaw patriotycznych w społeczeństwie, poprawa jakości życia obywateli, zwalczanie korupcji, równomierny-ekologiczny rozwój gospodarczy, obniżenie do minimum bezrobocia, szybki rozwój przedsiębiorczości, równość wszystkich wobec prawa, poprawa bezpieczeństwa obywateli, rozwój szans edukacyjnych dla młodzieży, ochrona najsłabszych grup społecznych. W wyborach ugrupowanie to uzyskało 16 251, 0,14% głosów.22
• Komitet Wyborczy Polska Konfederacja-Godność i Praca. Komitet ten stworzyły środowiska deklarujące się jako patriotyczne: Forum Przedsiębiorców, Konfederacja Polski Niepodległej (narodowy konserwatyzm, solidaryzm, antykomunizm), Konfederacja Polski Niepodległej Obóz Patriotyczny (narodowy konserwatyzm, solidaryzm, antykomunizm), Krajowa Wspólnota Emerytów, Rencistów i Kombatantów, Ogólnopolski Ruch Obrony Bezrobotnych, Polska Racja Stanu (narodowy konserwatyzm, solidaryzm, antykomunizm), Porozumienie Organizacji Niepodległościowych. W deklaracji założycielskiej konfederacja na pierwszym miejscu stawiała na troskę o zapewnienie godnego życia wszystkim obywatelom, poszanowania praw i swobód Polaków oraz dążenie do zagwarantowania Polsce suwerenności. Walka o uczciwość, sprawiedliwość, praworządność w życiu narodu i państwa. Ich inne cele to: troska o obywateli w imię hasła „Polska dla Polaków”, walka z korupcją, równość wobec prawa, wydajny system pomocy społecznej- priorytetowe cele to- ”Człowiek, praca i godność”.„Państwo dla obywatela”- budowa społeczeństwa informacyjnego, zmniejszenie liczby posłów, radnych i senatorów, likwidacja powiatów, wprowadzenie kadencyjności i powszechnych wyborów na kierownicze funkcje w sądownictwie, prokuraturze i policji, poprawa życia na wsi, ułatwienie funkcjonowania organizacjom pozarządowym. „Sukces gospodarczy dla każdego”- sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu, wprowadzenie szeregu ułatwień dla krajowych firm, budowa społeczeństwa obywatelskiego, dialog władzy z obywatelem, przejrzystość rządzenia. Wyniki wyborów parlamentarnych: 8 353, 0,07% głosów.23
• Komitet wyborczy Ruch Patriotyczny (Europa Ojczyzn, patriotyzm, agraryzm, narodowy katolicyzm, narodowy konserwatyzm). Była to inicjatywa organizacji patriotycznych działająca w formie partii politycznej, powstała w wyniku połączenia kilku ugrupowań. Tworzyły go: Przymierze dla Polski (narodowy katolicyzm, narodowy konserwatyzm, Europa Ojczyzn, solidaryzm, agraryzm), Ruch odbudowy Polski (narodowy konserwatyzm), Ruch Katolicko-Narodowy (narodowy katolicyzm), Liga Obrony Suwerenności. Celem było uzyskanie mandatów w wyborach parlamentarnych oraz konsolidacja ugrupowań patriotycznych. Program koncentrował się wokół: Odpowiedzialności (umożliwienie społeczeństwu odwołania nieuczciwych: posłów, ministrów, prezydenta, sędziów, radnych, wprowadzenie jedno mandatowych okręgów wyborczych), Bezpieczeństwa (wstrzymanie prywatyzacji, zagwarantowanie wypłacania dożywotniej emerytury, usprawnienie pracy policji, tworzenie narodowych koncernów m.in. bezpieczeństwo energetyczne), Sprawiedliwości (zniesienie immunitetów, ograniczenie uprawnień: adwokackich, sędziowskich i innych, uproszczenie prawa, skrócenie przewlekłości postępowań przed sądami, zaostrzenie sankcji karnych), Uczciwości (zahamowanie korupcji, przejrzystość procedur przetargowych), Pracy (zabezpieczenie rozwoju polskiej przedsiębiorczości, obniżenie podatków, obniżenie stóp procentowych, wsparcie eksportu w rolnictwie), Wychowania (wprowadzenie rodzinnego prawa podatkowego, wprowadzenie sześciomiesięcznego okresu macierzyńskiego, utrzymanie bezpłatnego szkolnictwa wyższego). Ruch patriotyczny stawiał na państwo nie skorumpowane, umożliwiające rozwój, sprawiedliwe, niepodległe. W wyborach ugrupowanie uzyskało: 124 038, 1,05% głosów.24
• Komitet Wyborczy Partia Demokratyczna-demokraci.pl- Partia Demokratyczna- demokraci.pl jest to centrowa partia, która powstała przed wyborami parlamentarnymi w 2005 z przekształcenia Unii Wolności. Część członków partii Inicjatywa dla Polski (chadecja) w wyborach zdecydowała się na start z list partii demokratycznej. Wyniki wyborów parlamentarnych: 289 276, 2,45% głosów.25
• Komitet Wyborczy Sojusz Lewicy Demokratycznej- przed wyborami parlamentarnymi SLD (socjaldemokracja, społeczna gospodarka rynkowa) podpisało porozumienie wyborcze z OPZZ (Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych), Unią Lewicy III RP (socjaldemokracja), Ruchem Odrodzenia Gospodarczego im. Edwarda Gierka (socjaldemokracja), Stronnictwem Gospodarczym (socjaldemokracja). W wyniku porozumienia kandydaci na posłów i senatorów z tych partii  startowali z lisy wyborczej SLD. Wyniki wyborów parlamentarnych: 1 335 257, 11,31% głosów, 55 mandatów.
• Komitet Wyborczy Polska Partia Narodowa- Ze wspólnej listy wyborczej startowali kandydaci Polskiej Partii Narodowej (nacjonalizm, konserwatyzm, panslawizm, antyglobalizm, korporacjonizm) oraz Stronnictwa Narodowego (endecja). Wyniki wyborów parlamentarnych: 34 127, 0,29% głosów.
• Komitet Wyborczy Centrum- z list partii Centrum Centrum (centryzm, chrześcijańska demokracja) startowali kandydaci Stronnictwa Demokratycznego (centryzm, demokracja, socjalliberalizm) Inicjatywy dla Polski, Wspólnoty Samorządowej i innych organizacji społecznych, gospodarczych, zawodowych. Wyniki wyborów parlamentarnych: 21 893, 0,19% głosów.
• Komitet Wyborczy Platforma Janusza Korwin-Mikke- Platforma Janusza Korwin-Mikke (konserwatywny liberalizm, libertarianizm, austroliberalizm). Po nieudanych próbach wejścia w liczne koalicje UPR z  (PO,PiS, LPR), a także wskutek problemów wewnętrznych, Janusz Korwin-Mikke założył partię pod własnym imieniem. Miała to być typowa partia wyborcza skupiająca ludzi o poglądach konserwatywno-liberalnych, nastawiona na zdobycie władzy. Partia ta w trakcie kampanii wyborczej głosiła hasło„Precz z pięcioma B” (biurokracją, bezrobociem, biedą, bezprawiem, bałaganem). Program tej partii był identyczny z programem Unii Polityki Realnej. Członkowie UPR startowali z listy wyborczej PJKM. W 2006 r. partia zawiesiła działalność, następnie w 2009 r. ugrupowanie to zostało reaktywowane oraz zmieniło nazwę na Wolność i Praworządność, podjęto wówczas decyzję o połączeniu się z UPR Stanisława Żółtka. Wyniki wyborów parlamentarnych: 185 885, 1,57% głosów.26