płk rez. Jan Stec
Zarówno przykłady historyczne jak i aktualne działania w sferze polityczno-militarnej w różnych rejonach świata pozwalają na sformułowanie zwięzłej definicji wojen specjalnych, a mianowicie:
Wojny specjalne to kompleksowe działania w sferze polityki, ekonomii, cybernetyki, a także działania militarne, głównie o charakterze niekonwencjonalnym, stosowane w celu osiągnięcia określonych celów geopolitycznych bez ryzyka wywołania pełnowymiarowego konfliktu zbrojnego.
Działania te obejmują między innymi:
- W dziedzinie polityki:
– działania propagandowe, włącznie do wojny informacyjnej;
– inspiracja i wspomaganie opozycji politycznej;
– wykorzystanie różnic narodowościowych i religijnych do destabilizacji sytuacji w państwie;
– wykorzystanie niezadowolenia społecznego do organizacji masowych protestów, manifestacji itp., których finalnym celem ma być zmiana systemu rządów.
- W dziedzinie ekonomii:
– blokada ekonomiczna, sankcje, embargo;
– osłabianie systemu finansów publicznych;
– manipulacje cenami surowców i materiałów.
- W dziedzinie cybernetyki:
– pozyskiwanie danych;
– dezinformacja;
– obezwładnianie systemów elektronicznych.
- W zakresie ograniczonych działań militarnych:
– wywiad i rozpoznanie;
– sabotaż;
– dywersja;
– tworzenie zbrojnego podziemia i grup partyzanckich i koordynacja ich działań;
– terroryzm.
Powyższe zestawienie nie obejmuje rzecz jasna wszystkich metod i sposobów prowadzenia działań specjalnych.
W okresie minionego ćwierćwiecza, szczególnie na terenie Europy, Afryki Płn. oraz Bliskiego i Środkowego Wschodu zaistniały ogromne zmiany geopolityczne. Większość z tych zmian dokonano w istocie metodami wojen specjalnych lub jak niektórzy wolą działań niekonwencjonalnych. Wyjątek stanowią: rozczłonkowanie Jugosławii i dwie wojny irackie, które można uznać za pełnowymiarową wojnę lokalną z dużą ilością ofiar.
Wszystko wskazuje na to, że w najbliższych dziesięcioleciach taki sposób rozstrzygania konfliktów będzie dominujący, tym bardziej, że następuje radykalizacja terroryzmu i coraz częściej następują przypadki wykorzystania różnic kulturowych, etnicznych oraz religijnych do osiągania doraźnych celów politycznych.
Można się tu posłużyć między innymi przykładem Ukrainy, gdzie aktualnie występuje większość elementów mieszczących się w kategorii wojen specjalnych, a więc przykładowo wojna informacyjna, wojna domowa, terroryzm, ograniczone działania militarne, w tym wojna partyzancka, a także elementy presji militarnej i demonstracji siły. Znaczną rolę w tych działaniach odgrywają różnice narodowościowe i etniczne, a także religijne.
Na podkreślenie zasługuje fakt niespotykanego dotychczas nasilenia wojny informacyjnej obejmującej również takie dziedziny, jak kultura czy sport.
I na zakończenie trzy uwagi:
1. Byłoby celowym wskazać jakie elementy działań specjalnych zastosowała Rosja w czasie przejmowania Krymu w 2014 r. Otóż bardzo istotnym elementem było całkowite obezwładnienie ukraińskiego systemu tajnego kierowania i dowodzenia. System jawny był na ciągłym podsłuchu. W tej sytuacji żaden z polityków i wyższych wojskowych nie odważył się wydać rozkazu użycia broni. W końcu wysłano generała z odpowiednimi pełnomocnictwami, ale ten nie dotarł na Krym bowiem został na pewien czas izolowany. Ani ukraińskie, ani też NATO-wskie organa wywiadu i rozpoznania nie odnotowały przerzutu na Krym około 2 tys. żołnierzy rosyjskich (głównie Specnaz) przy czym określona w umowach liczebność garnizonu rosyjskiego nie została przekroczona. Ponadto w podobny sposób przerzucono zestawy przeciwokrętowych wyrzutni rakietowych Bastion czy urządzenia do przechwytywania bezpilotowych środków rozpoznawczych (Dronów). W sposób bardzo umiejętny Rosjanie doprowadzili do neutralizacji tradycyjnie antyrosyjskiej społeczności Krymskich Tatarów (w sumie miało miejsce tylko jedno wystąpienie uliczne). W tej sytuacji i przy odpowiednich działaniach propagandowych, liczący 23 tys. garnizon Krym skapitulował bez walki, przy czym znaczna część żołnierzy, w tym zawodowych, podjęła służbę w Armii Rosyjskiej bądź w miejscowych strukturach paramilitarnych.
2. Wiele wskazuje na to, że mamy obecnie do czynienia z nowym obliczem terroryzmu. Jeszcze przed dwudziestoma laty większość aktów terroryzmu była skierowana albo przeciwko konkretnym osobom (terror indywidualny) lub też przeciwko obiektom wojskowym, administracyjnym itp. Obecnie zasadniczym celem zamachów są obiekty użyteczności publicznej (dworce, lotniska, szkoły, stacje metra, świątynie itp.). Chodzi po prostu o jak największą liczbę ofiar oraz wywołanie strachu i paniki. Aby zwiększyć liczbę poszkodowanych konstruuje się specjalne ładunki przeciwko sile żywej. Przykładowo, jeśli weźmiemy pod uwagę dane z terenu Rosji z lat 1995–2014, to aż 90% aktów terroru było skierowane przeciwko skupiskom ludzkim. Drugim bardzo ważnym elementem jest coraz powszedniejsze stosowanie zamachów samobójczych, przy czym często jako sprawczynie występują kobiety. Dowodzi to, że w obozach i ośrodkach szkoleniowych istnieje doskonały system obróbki psychologicznej. Dotyczy to również systemu werbowania młodych, wykształconych ludzi, często prawosławnych bądź katolików i przekształcanie ich w fanatyków islamskich.
Wiele spekulacji wywołały powtarzające się doniesienia o możliwości zawładnięcia głównie przez duże organizacje terrorystyczne typu Al Kaida czy Państwo Islamskie bronią masowego rażenia. Otóż jeśli chodzi o broń atomową to wydaje się to przynajmniej na razie mało prawdopodobne. Co prawda w swoim czasie w USA wyprodukowano kilkaset ładunków tzw. walizkowych, których waga nie przekracza 70 kg. Były one przeznaczone do instalowania na terenie RFN jako miny jądrowe. Wedle zapewnień tamtejszych władz, zostały one zutylizowane. Czy w ZSRR także produkowano takie mini bomby, nie wiadomo. Natomiast stosunkowo łatwym byłoby wyprodukowanie i użycie tzw. „brudnej bomby”, zawierającej ładunek wybuchowy i różnego rodzaju odpady promieniotwórcze. Skutki użycia takiej bomby byłyby przede wszystkim długotrwałe.
Jeśli chodzi o broń chemiczną, w grę wchodzą przede wszystkim tzw. ładunki binarne (to znaczy dwie substancje obojętne po zmieszaniu tworzące truciznę). Trzeba przy tym znać recepturę. I wreszcie broń biologiczna, której produkcja jest bardzo skomplikowana, ale za to użycie dość proste. To jest problem, bowiem posiadając stosunkowo niewielkie ładunki można spowodować ogromne straty, skażając np. ujęcie wodne bądź składy żywności. Były już przypadki opanowania przez terrorystów bakteriami (np. wąglik). Takiego scenariusza nie można wykryć, tym bardziej, że dla ugrupowań terrorystycznych pracuje coraz więcej wykształconych specjalistów fanatyków bądź też ludzi wynajętych. Można przypuszczać, że w nieodległym czasie międzynarodowe struktury terrorystyczne uzyskają możliwości okresowego obezwładniania systemów elektronicznych.
3. Aktualnie w ponad dwudziestu państwach realizowane są z różnym natężeniem elementy wojen specjalnych, zarówno w sferze militarnej, jak i paramilitarnej. Dotyczy to większości państw Północnej i Środkowej Afryki (Niger, Tunezja, Libia, Egipt, Somalia itp.), Bliskiego i Środkowego Wschodu, ale także Europy (Ukraina, Naddniestrze, Bałkany), Kaukazu i Azji Środkowej. W ostatnim okresie symptomy tych zjawisk pojawiły się między innymi w Macedonii, Kirgizji, Wenezueli, a nawet w Armenii. Potwierdza to w całej rozciągłości tezę, że jest to strategia przyszłości.
