Doktryna wojenna Federacji Rosyjskiej

Kamil Gołaś

2 listopada 1993 r. Rada Bezpieczeństwa zaaprobowała doktrynę wojenną, która została wprowadzona w życie dekretem prezydenta. Dokument składa się z trzech podstawowych części: założenia polityczne doktryny wojennej, podstawy wojskowe doktryny wojennej, wojskowo – techniczne i gospodarcze podstawy doktryny wojennej. Doktryna za priorytet uważa zapobieganie wojnom metodami pokojowymi, środkami polityczno – dyplomatycznymi, gospodarczymi, wspólnym działaniem społeczności międzynarodowej. Rosja nie traktuje żadnego państwa jako swego przeciwnika.

Dokument zrywa z zasadą przyjętą od 1982 roku, mówiącą, że Rosja nie użyje broni jądrowej jako pierwsza. Możliwość taka jest dopuszczana w przypadkach: zbrojnej napaści państwa niedysponującego bronią jądrową, związanego porozumieniem sojuszniczym z państwem dysponującym bronią jądrową na FR, jej Siły Zbrojne lub jej sojuszników oraz wspólnych działań takiego państwa wraz z państwami posiadającymi broń jądrową w dokonywaniu bądź wspieraniu zbrojnej napaści na FR lub jej sojuszników.[1] Powodem takiej zmiany była zmiana w proporcjach broni konwencjonalnej Rosji i jej potencjalnych wrogów. W okresie zimnej wojny Układ Warszawski dysponował znaczną przewagą w broni konwencjonalnej i ewentualna, skuteczna ofensywa nie musiała być oparta na broni jądrowej. W okresie postzimnowojennym sytuacja w broni konwencjonalnej, zarówno pod względem ilościowym jak i jakościowym, zmieniła się na korzyść NATO. Widać więc, że Rosja uczyniła z broni jądrowej główny czynnik odstraszania ze względu na swoją słabość w innych dziedzinach.

W dokumencie przewidziano trzy możliwości użycia sił zbrojnych przez Rosję:

• Dla obrony suwerenności, integralności terytorialnej oraz innych żywotnych interesów FR w wypadku podjęcia agresji przeciw niej lub jej sojusznikom
• Przeprowadzenia operacji pokojowych zgodnie z decyzją Rady Bezpieczeństwa ONZ lub z międzynarodowymi zobowiązaniami Rosji.
• Zakończenia konfliktu zbrojnego na granicach państwa zgodnie ze zobowiązaniami Rosji lub w obrębie terytorium FR, gdy zagraża jej żywotnym interesom.

Należy zwrócić uwagę na zapis dotyczący „żywotnych interesów”. Ważny jest fakt, że nigdzie nie sprecyzowano czym są owe interesy, a więc pozostawiono dosyć dużą swobodę w interpretacji tego zapisu.[2]

Dokument zawiera katalog potencjalnych i realnych zagrożeń natury wojennej, zarówno pochodzenia zewnętrznego jak i wewnętrznego. Analiza tego katalogu doprowadza do konkluzji, że choć Rosja nie postrzega żadnego państwa jako przeciwnika, to realne zagrożenie stanowią państwa, które w ten sposób postrzegają Rosję. Doktryna zawiera również katalog zadań, które mają zapewnić bezpieczeństwo Federacji, a które są przejawem, wspomnianego już, priorytetu politycznego rozstrzygania sporów. Położono nacisk na przestrzeganie układów rozbrojeniowych oraz ich rozszerzenie na inne państwa.

Federacja zobowiązuje się dbać o swoje bezpieczeństwo bez szkody dla bezpieczeństwa państw trzecich oraz bezpieczeństwa ogólnego, a także przestrzegać międzynarodowych zobowiązań i współdziałać w osiągnięciu celów układów i porozumień, których Rosja jest sygnatariuszem. W polityce wzmacniającej bezpieczeństwo globalne Rosja traktuje jako swych partnerów wszystkie państwa, których działalność nie przynosi szkody jej interesom i nie jest sprzeczna z Kartą ONZ. [3]

Za jedno z najważniejszych zagrożeń uznano konflikty wewnętrzne w FR, mogące stać się pretekstem do ingerencji dla innych państw. Aby zapobiec takim sytuacjom opracowano również szeroki katalog zadań Sił Zbrojnych i innych wojsk Federacji Rosyjskiej. W przypadku agresji na Federację lub jej sojuszników Siły Zbrojne mają za cel odparcie przeciwnika, zadanie mu klęski lub start na tyle poważnych, aby dalsze kontynuowanie działań zbrojnych stało się niemożliwe. W dalszej kolejności wojska rosyjskie mają doprowadzić do sytuacji umożliwiającej zawarcie pokoju na korzystnych dla Rosji warunkach. Doktryna nie narzuca określonego rodzaju i sposobów prowadzenia działań wojennych i pozostawia dowódcom swobodę w wyborze najefektywniejszej taktyki.

Za równie ważny priorytet uznano zapewnienie Siłom Zbrojnym należytej obsługi technicznej w celu utrzymania jak najwyższej efektywności. Ważne jest również utrzymanie dobrego stanu kompleksu wojskowo – przemysłowego stanowiącego zaplecze SZ FR oraz zapewniającego niezależność wojskowo – techniczną i gospodarczą Rosji.[4]

Doktryna wojenna Federacji Rosyjskiej z 21 kwietnia 2000 r. mimo upływu sześciu lat nadal określana jest jako dokument przejściowy. W doktrynie tej, mimo oporów generalicji, utrzymano zapis, że możliwość konfliktu na szeroką skalę jest znikoma i nawet spadła od czasu opublikowania poprzedniego dokumentu. Pojawił się również zapis o zagrożeniu wrogą działalnością informatyczno – techniczną i informacyjno – psychologiczną. W dokumencie nie zawarto natomiast zapisu, znanego z poprzedniego tekstu, że Rosja nie traktuje żadnego państwa jako przeciwnika. Nie wspomniano również o partnerskich stosunkach z Zachodem. 

W Doktrynie nie wspomniano także o finansowym aspekcie istnienia Sił Zbrojnych. Jedynym wyznacznikiem ich potencjału stało się bezpieczeństwo, bez uwzględnienia możliwości finansowych państwa. W nowej wersji dokumentu dodano podrozdział o wojskowej organizacji państwa, który zajmuje się strukturą wszystkich formacji zbrojnych w Rosji. Zarzucono obecnemu systemowi zbytnią „resortowość”, czyli brak odpowiedniej kooperacji między poszczególnymi formacjami i dublowanie się zadań i struktur.

Za najważniejszą zaletę Doktryny uważa się postanowienia o jednolitym kierownictwie organizacją militarną państwa. Jest to punkt wyjścia do koordynacji działań wszystkich sił zbrojnych w Rosji. Funkcję głównego koordynatora powierzono Sztabowi Generalnemu. [5]

Oba dokumenty wydają się w pewnych miejscach nieco chaotyczne oraz niekonsekwentne. Może to być wynikiem ich „przejściowości”, ale bardziej prawdopodobnie te niedociągnięcia związane są ze ścieraniem się interesów różnych grup nacisku i formacji politycznych. Specjaliści uważają, że poważną wadą jest nieścisłość wielu terminów użytych w tych dokumentach co może sprawiać trudności w ich właściwej interpretacji. Nie mniej jednak dokumenty te są bardzo istotne, ponieważ pozwalają, chociaż w pewnym stopniu, na poznanie stanowisk kół rządzących Federacji Rosyjskiej odnośnie fundamentalnych kwestii związanych zarówno z bezpieczeństwem narodowym Federacji Rosyjskiej, jak i z bezpieczeństwem międzynarodowym.