Koalicje wyborcze w wyborach parlamentarnych w Polsce w latach 2005 i 2007. Część II

Marek Tyrała

2.2 Wybory parlamentarne w 2007 r.

Głównym celem wyborów w 2007 r. było odsunięcie od władzy PiS. Społeczeństwo miało dość polityki kompromitującej Polskę na arenie międzynarodowej. Nastąpiła wówczas niezwykła konsolidacja sił społecznych, porównywalna do tej sprzed 18 lat. 4 czerwca 1989 r. frekwencja wyborcza wyniosła 62,11%, w 2007 r. frekwencja była porównywalna, wynosiła 53,88%. Była to jedna z najwyższych frekwencji wyborczych w Polsce demokratycznej. Zarówno wybory w 1989 r. jak i w 2007 r. miały charakter plebiscytu.27

Znaczna część głosujących w 2007 r. to ludzie młodzi (młodzież, studenci). Ciekawie prezentowały się sondaże przedwyborcze. Informacja o przeprowadzeniu  przedterminowych wyborów parlamentarnych zaowocowała wzrostem mobilizacji wyborców. Liczba osób, które zdecydowanie potwierdzały zamiar uczestniczenia w wyborach do Sejmu wynosiła 38% . Doszło do zrównanie szans wyborczych PO i PiS. PO popierało 30% osób deklarujących („zdecydowanie” lub „raczej”) zamiar głosowania,  PiS zamierzało poprzeć 29% osób. Poza dwójką liderów do parlamentu wszedłby jeszcze tylko LiD z wynikiem na poziomie 14%.28

Wybory 21 października 2007 r. wygrała Platforma Obywatelska uzyskując 6 701 010, 41,51% głosów, 209 mandatów. Po wyborach PO zawarło koalicję z PSL (centryzm, agraryzm, chrześcijańska demokracja, neokeynesizm) tworząc następnie gabinet koalicyjny Donalda Tuska (24 XI 2007)- PO-PSL (1 437 638, 8,91% głosów, 31 mandatów). Jest to koalicja minimalnie zwycięska.

Koalicje wyborcze, najważniejsze przedwyborcze porozumienia partyjne w 2007 r.:

• Koalicyjny Komitet Wyborczy Lewica i Demokraci- LiD było to koalicyjne ugrupowanie polityczne, które powstało przed wyborami samorządowymi w 2006 r. Celem tej socjaldemokratycznej i centrolewicowej koalicji było budowanie alternatywy dla dominującej na scenie politycznej centroprawicy. Współtworzyły ją: SLD, Unia Pracy, Partia Demokratyczna- demokraci.pl, Socjaldemokracja Polska. Porozumienie miało na celu wzmocnienie współczesnej demokratycznej lewicy oraz demokratycznego centrum. Główne postulaty programu wyborczego w 2007 r. skoncentrowane były wokół: silnego państwa (które wyraża swą siłę zbiorowością oraz poczuciem wolności obywateli, a nie strukturami, które wyłącznie krępują tę wolność, władza państwowa ma być nie wszechwładna lecz odpowiedzialna, ma służyć narodowi, a nie być narzędziem represji i strachu, władza powinna budować a nie niszczyć, podpisanie Karty standardów politycznych- powołanie społecznej Rady Strażników Standardów Politycznych, rozwój kapitału społecznego), solidarnej i przyjaznej współpracy międzynarodowej (Polska powinna współtworzyć nowoczesną Europę, stanowiąc ważny fundament w rozwoju wzajemnej współpracy), tolerancji, wolności i szacunku dla poglądów drugiego człowieka, budowaniu tożsamości opierającej się na szacunku do wszystkich ludzi, państwie świeckim, płacy minimalnej na godziwym poziomie. Pozostałe postulaty to: ochrona zdrowia obywateli, sfera bezpieczeństwa socjalnego (stworzenie Narodowego Programu Walki z Ubóstwem, ograniczenie eksmisji mieszkaniowych, wprowadzenie emerytur pomostowych oraz waloryzacja rent i emerytur, walka z bezdomnością, wzrost zatrudnienia osób niepełnosprawnych), edukacja (reforma podręczników szkolnych, wychowanie w duchu tolerancji dla innych poglądów, poszanowanie dla człowieka bez względu na narodowość, rasę, orientację seksualną, zwiększenie liczby przedszkoli, wzrost płac dla nauczycieli), bezpieczne państwo, bezpieczni obywatele (zwiększenie zatrudnienia w policji, straży pożarnej, stworzenie ogólnopolskiego zintegrowanego systemu koordynacji działań ratunkowych i antykryzysowych, profesjonalizacja polskiego wojska), Polska demokratyczna, praworządna, ponad partyjna (utworzenie komisji ds. przeglądu postanowień Konstytucji, uchwalenie przez Sejm Karty standardów politycznych, rozdzielenie stanowiska ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego, przywrócenie służby cywilnej w administracji rządowej, walka z korupcją- jawność i społeczna kontrola działań administracji, ministerstw, ograniczenie immunitetów, likwidacja Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, przekazanie archiwów IPN do archiwów państwowych- powołanie Komisji Prawdy i Pojednania, nowelizacja ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu, troska o dobro wspólne, przywrócenie zaufania społecznego do władzy państwowej, polityka powinna być służbą na rzecz pożytku publicznego, a nie własnych interesów), kraj wolnych ludzi (wyeliminowanie cenzury w nauce i sztuce, wolność sumienia i wyznania, zwalczanie przemocy, rasizmu, homofobii, przeciwdziałanie dyskryminacji osób starszych i niepełnosprawnych w dostępie do pracy i usług publicznych, stworzenie nieodpłatnych biur pomocy prawnej dla obywateli ubogich, swoboda zrzeszania się pracowników fizycznych w związki zawodowe, pluralizm w mediach, media wolne od ideologii politycznej, poparcie Karty praw podstawowych Unii Europejskiej), równy status kobiet i mężczyzn, kultura (zwiększenie nakładów na utrzymanie i rozwój instytucji kultury, a także na edukację kulturalną w szkołach), gospodarka i podatki (ograniczenie liczby koncesji i licencji wymaganych do prowadzenia działalności gospodarczej, umożliwienie rejestracji w trzy dni firmy przez Internet, wyważona polityka budżetowa, zwolnienie na trzy lata pracodawców z opłat na ubezpieczenia społeczne, ulgi podatkowe dla małych i średnich firm), infrastruktura (budowa nowych autostrad, rozwój kolejnictwa), informatyzacja kraju, ekologia jako atut (rozwój zgodny z Zieloną Księgą Unii Europejskiej, oszczędzanie energii, zwiększenie udziału energetycznych źródeł odnawialnych, system recyklingu, tworzenie sieci obszarów chronionych),  polityka zagraniczna „Polska w Europie” (Polska w strefie Schengen i Euro, poprawa stosunków z Niemcami, Francją oraz państwami Grupy Wyszechradzkiej, podjęcie działań mających na celu otwarcie przez wszystkie państwa Unii rynków pracy dla Polaków, bezpieczeństwo energetyczne kraju, wycofanie wojsk polskich z Iraku, urynkowienie Wspólnej Polityki Rolnej, starania o zachowanie wśród głównych celów UE wydatków związanych z pokonywaniem różnic w poziomie rozwoju gospodarczego pomiędzy państwami Unii), wielkie wydarzenia sportowe i kulturalne (przygotowanie Polski do Mistrzostw Europy w piłce nożnej 2012 r., obchody Roku Chopinowskiego w 2010 r.). Komitet miesiąc przed wyborami przedstawił także zmodyfikowaną  programu wyborczego „Nowa polityka. Nowa nadzieja”. Program ten obejmował 100 konkretów, a rozpoczynał się od krytyki rządów koalicji PiS, LPR, Samoobrona. Twarzą kampanii wyborczej był Aleksander Kwaśniewski. SLD zablokował start Leszka Millera z listy wyborczej LID, wówczas  złożył on legitymację członkowską w SLD i startował z pierwszego miejsca łódzkiej listy Samoobrony. Wyniki wyborów parlamentarnych: 2 122 981, 13,15% głosów, 53 mandaty.29W 2008 r. w wyniku wewnętrznych sporów  (odejście SdPL) LiD się rozpadł.
• Komitet Wyborczy Ligi Prawicy Rzeczypospolitej-  komitet ten współtworzyły Liga Polskich Rodzin, Unia Polityki Realnej, Prawica Rzeczypospolitej (narodowy katolicyzm, Europa Ojczyzn, konserwatyzm, patriotyzm). W przypadku tej koalicji ciężko stwierdzić jakąkolwiek zbieżność programową, gdyż patie te cechuje wiele różnic. Główny podział to ultra-liberalny UPR, a raczej pro-socjalny LPR i PR. W materiałach promocyjnych komitetu dominowały te hasła programowe, które łączyły tą niezwykle egzotyczną koalicję. Główne filary programowe koalicji to: wartości chrześcijańskie (polityka na rzecz cywilizacji życia i praw rodziny), wolny rynek (zagwarantowanie trwałości wzrostu gospodarczego przez zwiększenie obszaru wolności dla przedsiębiorców, obniżanie podatków), suwerenność państwa polskiego (silna pozycja Polski w relacjach dwustronnych z USA, UE oraz NATO, wspólny sprzeciw wobec: wprowadzeniu konstytucji europejskiej, waluty euro oraz rozszerzeniu „kompetencji socjalistycznej biurokracji brukselskiej”). Koalicjanci pragnęli także przeprowadzić głęboką reformę polityczną, wprowadzić większościową ordynację wyborczą oraz znieść przymusowe finansowanie partii politycznych. Jedną z twarzy kampanii wyborczej był Roman Giertych. Twierdził on iż „PO jest podróbką wolnego rynku a PiS podróbką wartości, która w dodatku sieje w Polsce nastrój obsesji, zagrożenia i grozy”. Co ciekawe, Roman Giertych lider partii o pro-socjalnym profilu zaczął mówić językiem ultra-liberała gospodarczego. Partie te wybrały pragmatyzm nie ujawniając dzielących je różnic. Wyniki wyborów parlamentarnych: 209 171, 1,30% głosów.30
• Komitet Wyborczy Polska Partia Pracy- z list tej partii startowało kilku kandydatów Unii Lewicy, Partii Zielonych, PPS oraz KPP. Wyniki wyborów parlamentarnych: 160 476, 0,99% głosów.

2.3 Podsumowanie wyborów parlamentarnych 2005 i 2007 r.

W ciągu ostatnich 20 lat systemy wyborcze często się zmieniały. Zwroty wyborcze były nieprzewidywalne i zaskakujące. Wybory dostarczały jedynie płytkiej legitymizacji partiom, które co kilka lat traciły poparcie społeczne.31Cechą charakterystyczną wszystkich wyborów w Polsce, była płynność preferencji politycznych i partyjnych. Absencja wyborcza, niski udział w głosowaniu zawsze sprzyjały niższej stabilności systemu partyjnego. Średni poziom uczestnictwa w wyborach w ciągu ostatnich 17 lat wynosił ok. 48% Partie koncentrowały się tylko na generowaniu poparcia wyborczego, skupiając się głównie na kampaniach wyborczych. O sukcesie partii decydował bardzo często marketing. Dominowała kultura walki, która nie przekształcała się w kulturę współpracy. W dodatku obniżający się poziom zaufania społecznego do partii politycznych, wpływał na coraz niższą frekwencję wyborczą. Wpływ na obniżenie poziomu zaufania do partii politycznych miał przede wszystkim styl uprawiania polityki.32

Sytuacja ta przekładała się także na spadek zaufania do demokracji, aczkolwiek mieliśmy i ciągle mamy do czynienia z dwoma czynnikami. Z jednej strony rządy muszą zaspokajać pragnienia i oczekiwania swych wyborców, zazwyczaj tęskniących za poczuciem wspólnoty. Z drugiej strony rządy muszą spełniać oczekiwania globalnych sił, zazwyczaj wrogo nastawionych do wszelkich autarkicznych ambicji i wspólnot. Tendencji tych nie da się pogodzić przez co słabnie wiara wyborców wobec polityków.33Wpływ na samo tworzenie koalicji wyborczych mają liczne czynniki. Należą do nich: nagłe zmiany zachowań wyborczych, niezadowolenie z prac danego rządu, struktura podziałów socjopolitycznych (wymiar społeczno-ekonomiczny oraz aksjologiczny). Lata 2001-2005 główny podział, który dominował to socjopolityczny: stosunek do Unii Europejskiej oraz ocena przeszłości po 1989r. Natomiast w latach 2005-2007 dominował podział dotyczący oceny przeszłości oraz podział społeczno-ekonomiczny (państwo solidarne vs państwo liberalne).34

Rola i wpływ koalicji wyborczych na przyszły rozwój gabinetowych porozumień koalicyjnych, może być kluczowa w przypadku gdy dana koalicja wyborcza uzyska potrzebną do zdobycia władzy liczbę głosów. Zarówno w 2005 jak i w 2007 r. występowała duża płynność na poziomie elit, np. w 2005 r. jedyną partią istniejącą od 1991 r. było PSL. Polskie elity polityczne to najważniejszy czynnik destabilizujący politykę. Zarówno w 2005 r. jak i w kolejnych wyborach w 2007 r. prawicowo-lewicowa auto-identyfikacja ideologiczna Polaków silnie związana była z wymiarem społeczno- kulturalnym, a słabo z wymiarem społeczno-gospodarczym.35

Skuteczność tworzenia koalicji była słaba, większości komitetom tworzącym wzajemne porozumienia wyborcze nie udało się przedostać do parlamentu. W 2005 r. wyjątek stanowił tylko Komitet Wyborczy SLD, który wspólnie z OPZZ, Unią Lewicy III RP, Ruchem Odrodzenia Gospodarczego im. Edwarda Gierka, Stronnictwem Gospodarczym uzyskał 11,31% głosów, przekraczając próg wyborczy. Wynika to z tego iż SLD był wtedy najlepiej zorganizowaną lewicową partią na polskiej scenie politycznej, posiadając olbrzymie doświadczenie polityczne (dwukrotnie wygrane wybory: w 1993 r. jako koalicja oraz w 2001). Niektóre komitety część swych programów miały zbyt radykalną np. Polska Partia Pracy (kwestie światopoglądowe, gospodarcze). Rolą takich partii, które można określić mianem partii tzw. „wyrzutów sumienia”, jest na pewno zwracanie uwagi społecznej na wiele problemów, które mają miejsce nie tylko w Polsce lecz także na całym świecie (globalizacja, kryzys neoliberalizmu, degradacja środowiska naturalnego, sprawiedliwość społeczna). Komitet Wyborczy Socjaldemokracja Polska z racji konkurencji jaką w 2005 r. stanowiło SLD, nie zdobyła wystarczającej ilości głosów. Elektorat lewicowy uległ rozbiciu co wpłynęło negatywnie na wynik wyborczy SdPL (3,89%). Komitet ten wspólnie z Zielonymi 2004 i Unią Pracy stanowił bardzo ciekawą alternatywę wobec SLD. Interesującym zjawiskiem był Komitet Wyborczy Wyborców- Ogólnopolska Koalicja Obywatelska. Skupiał on aż 140 organizacji społecznych i zawodowych. Dawał szansę na zaistnienie w życiu politycznym kraju ludziom z różnych grup i kręgów społecznych. Jednak uzyskał bardzo małą liczbę głosów (0,14%). Środowiska deklarujące się jako patriotyczne: Komitet Wyborczy Polska Konfederacja-Godność i Praca (0,07%), Komitet wyborczy Ruch Patriotyczny(1,05%)oraz Komitet Wyborczy Polska Partia Narodowa (0,29%) uzyskały bardzo niewielką liczbę głosów. Przeciwwagę dla tych ugrupowań stanowiła również prawicowa (skrajnie), o narodowych i konserwatywnych konotacjach programowych Liga Polskich Rodzin, której udało się wejść do Sejmu (7,97%). Zauważa się iż dominowała duża fragmentaryzacja pośród ugrupowań prawicowych o profilu ideowym: konserwatywnym, narodowym, katolickim, patriotycznym, antykomunistycznym. Centrum również nie odniosło sukcesu Komitet Wyborczy Partia Demokratyczna-demokraci.pl zdobył 2,45% głosów, a Komitet Wyborczy Centrum tylko 0,19% głosów. Być może wynika to z tego iż demokraci.pl była partią nową powstałą tuż przed wyborami parlamentarnymi, z przekształcenia skonfliktowanej i nieistniejącej już wtedy Unii Wolności. Partia ta potrzebowała czasu aby rozwinąć „polityczne skrzydła”. Polacy nie byli także zainteresowani ultra-liberalnymi pomysłami Janusza Korwina-Mikke. Komitet Wyborczy Platforma Janusza Korwin-Mikke uzyskał tylko 1,57% głosów. Wybory w 2005 miały charakter niszowy, Polacy byli zdezorientowani, zagubieni, zniechęceni do polityki i polityków. Wpłynęło to na bardzo niską frekwencję (40,57%), oraz nikłą stabilność elektoratu. Obywatele często głosowali„na złość, dla żartu, na znak protestu” na czym skorzystały partie pokroju Samoobrony. W 2007 r. wybory miały charakter plebiscytu, różniła je również od wyborów z 2005 r. wysoka frekwencja wyborcza, która wyniosła 53,88% głosów. Koalicyjny Komitet Wyborczy LiD uzyskał 13,15% głosów i 53 mandaty. O ich zwycięstwie zdecydowała konsolidacja sił lewicowych. LiD posiadał pragmatyczny, skupiony wokół ważnych celów program polityczny (silne państwo, przyjazna współpraca międzynarodowa, wolność i tolerancja, sfera bezpieczeństwa socjalnego, gospodarka i podatki). Sukces wyborczy LiD nie był na miarę ich oczekiwań, być może wpłynęła na to sytuacja polityczna. Wyborcy woleli oddać głos na PO, zapewniając tym samym gwarantowane i pewne odsunięcie od władzy PiS. Istotną cechą charakteryzującą polską lewicę była mniejsza skłonność do podziałów, a także silniejsza wewnętrzna konsolidacja bardzo różnych frakcji politycznych. Druga koalicja wyborcza w 2007 r. to Komitet Wyborczy Ligi Prawicy Rzeczypospolitej, uzyskała ona tylko 1,30% głosów. Tworzyły ją partie bardzo odmienne ideowo LPR, UP oraz PR. LPR i PR tworzyły olbrzymią programową przeciwwagę wobec liberalnej UPR. Zbyt duży rozdźwięk programowy nie przysporzył wiarygodności temu porozumieniu wyborczemu, które nie odniosło większych sukcesów. Pragmatyzm na który stawiali liderzy tych partii w trakcie kampanii wyborczej zawiódł. Cechy charakterystyczne wyborów w 2005 oraz w 2007 r.:

• występowała duża elastyczność programowa partii, które chcąc dostać się do Sejmu, włączały w swój program wiele kwestii, pragnąc tym samym przyciągnąć większy elektorat
• zarówno w 2005 r. jak i w 2007 lewica była lepiej skonsolidowana, prawicę cechowała zbyt duża fragmentaryzacja
• wyborcy często głosowali na te komitety, które miały największe szanse na wejście do sejmu
• występował zanik podziałów programowych pomiędzy partiami politycznymi. Partie prawicowe cechowały tendencje o charakterze lewicowym, natomiast partie lewicowe tendencje o charakterze prawicowym.36Miało to wpływ na wyborców, którzy często nie kierowali się walorami programowymi, lecz czynnikami mniej istotnymi jak: populistyczne slogany, lub wizerunek medialny. Elektorat przez to był coraz bardziej podatny na manipulację
• w 2005 r. dominowała duża absencja wyborcza (partia wygrana oraz jej wyborcy stanowiący mniejszość były w stanie podporządkować sobie słabo zorganizowaną i niezdecydowaną większość- w sytuacji takiej do władzy dochodzi i rządzi nie ogól społeczeństwa, ale najlepiej zorganizowana grupa społeczna)37

3. Wnioski

Skuteczność koalicji wyborczych była niewielka. Istotnym czynnikiem, który był w stanie wpłynąć na jakikolwiek sukces wyborczy była konsolidacja wielu partii politycznych o zbliżonych cechach programowych (np. LiD). Brak konsolidacji, zbyt duża fragmentaryzacja partyjna wpływały na niską skuteczność wyborczą.

Czynniki, które powinny wpłynąć na skuteczność koalicji i porozumień wyborczych:

• konsolidacja- jak największej ilości partii politycznych o zbliżonym profilu programowym, to jeden z najważniejszych czynników decydujących o sukcesie wyborczym porozumień koalicyjnych
• jakość demokracji-według danych Freedom House z 2006 r., demokracja w Polsce osiągnęła poziom pełnej stabilizacji dopiero w 2006 r.38,świadczy to na pewno o jej lepszej jakości oraz trwalszym zakorzenieniu społecznym. Jednak bardzo ostra rywalizacja polityczna w ciągu ostatnich 6 lat, pomiędzy PiS i PO (gdzie dominuje nadal spór ideologiczny), doprowadza do stopniowej destabilizacji demokracji, wpisując ją w kategorię demokracji ułomnych (zwłaszcza okres 2005-2007 r.)
• skonsolidowany system partyjny-polski system partyjny nadal jest raczej słabo zinstytucjonalizowany, jednak stopniowo stabilizuje się arena parlamentarna, główne partie są na niej obecnie od kilku elekcji. Ukształtowanie się stabilnych relacji między partiami, to obecnie jak twierdzi Andrzej Antoszewski wyłącznie kwestia czasu. Gdy system partyjny jest skonsolidowany, partie polityczne są w stanie bardzo łatwo przewidzieć zachowania innych partii39
• efektywna rywalizacja polityczna, która nie będzie osłabiać demokracji oraz burzyć jej fundamentów
• wysoka frekwencja wyborcza
• program koalicyjny- adekwatny do rzeczywistej realizacji oraz będący odzwierciedleniem potrzeb społecznych
• dobrze przeprowadzona kampania wyborcza
• współpraca koalicyjna- opierająca się na kompromisach oraz racjonalnej kalkulacji wspólnych celów, a także zysków i strat wynikających ze wzajemnej współpracy koalicyjnej
• nie zawiązywanie koalicji ad hoc

Koalicja wyborcza może być szansą dla partii politycznych na zaistnienie w szerszej świadomości społecznej, nawet w sytuacji gdy dany komitet nie dostanie się do sejmu. Dla partii tworzących koalicję wyborczą powinna być ważna budowa stabilnej płaszczyzny komunikacyjnej, a także otwartość na szeroką współpracę koalicyjną. Partie polityczne obecnie skupiają się na tworzeniu opinii obywateli, głównym ich zadaniem jest opracowanie programu oraz kształtowanie poglądów, aby pozyskać jak największą liczbę zwolenników. Zmianie uległ charakter komunikacji pomiędzy partią, a wyborcami. Nastąpiła wyraźna modyfikacja organizacyjna partii politycznych, które zmieniły swoją rolę z dawnego stanowiska w którym były głównym wyrazicielem interesów grup społecznych. Nastąpił zanik więzi członkowskiej oraz lojalności wyborczej. Partie poszukują najszerszego kręgu odbiorców dla skonstruowanych przez siebie programów politycznych, kładąc główny nacisk tylko na mobilizację wyborczą. Największą rolę w takim modelu organizacyjnym odgrywają media, stanowiąc główny kanał komunikacyjny.40

Media narzucają często wybrane idee, kształtując poglądy społeczne. Obecnie walka polityczna przestaje być walką programową, a przekształca się w model rynkowy modyfikując tym samym kształt demokracji w której dominuje polityka „bez ideologii”. Program partii politycznych staje się produktem marketingowym, a partie zamieniają się w przedsiębiorstwa produkcyjno usługowe tworząc atrakcyjny produkt polityczny, często mający charakter bezideowy i płytki, trafiający zarazem do wszystkich jak i do nikogo. Przez co wyborcy czują się zawiedzeni i rozczarowani nie odnajdując własnych afiliacji politycznych w trakcie wyborów.41

Celem partii nie powinno być tylko skupienie się na wygranej w trakcie wyborów parlamentarnych, ale także na budowaniu trwałej relacji ze społeczeństwem, uczestniczeniu w życiu społecznym i kulturowym kraju na różnych szczeblach lokalnych (organizowanie spotkań, debat, itp.). Wzmocni to zakorzenienie społeczne partii politycznych. Zazwyczaj działalność programowa partii politycznych, ich wpływ na organizacje życia publicznego w okresach między wyborami nie był przez partie realizowany. Istotne jest aby partie nie jawiły się tylko jako instytucje walczące o władzę. Otwartość partii na trwałą i szeroką programowo współpracę koalicyjną, a także aktywne uczestnictwo w sferze publicznej nie tylko w czasie wyborów powinno być ważnym elementem życia politycznego kraju. Polska to kraj z najniższym w Europie kapitałem społecznym. Oddolne formy aktywności społecznej, rozwój społeczeństwa obywatelskiego to wyzwanie każdej młodej demokracji, funkcjonującej często w mało sprzyjających okolicznościach. Społeczeństwo dobrze zorganizowane aktywnie uczestniczące w życiu społeczno-politycznym kraju to priorytet dobrze funkcjonującej demokracji. Społeczeństwo takie może stanowić istotny przełom w trwałym zakorzenieniu pluralizmu demokratycznego, co wpłynie na wzrost partycypacji politycznej, zmniejszy fluktuację wyborczą oraz wzmocni polską demokrację. Koalicje wyborcze powinny posiadać znak rozpoznawczy, cechę charakteryzującą ją wyraźnie na scenie wyborczej. Warunek konieczny skutecznej koalicji wyborczej to przezwyciężenie kryzysów wewnętrznych. Podstawę każdej koalicji zawsze stanowi wewnętrzny mechanizm negocjowania interesów. Partie powinny wypracować wspólną przestrzeń aktywności i zagospodarować ją w celu osiągnięcia skutecznej współpracy. Konieczne powinno być poszukiwanie nowej formuły jakościowej, która wpłynie na budowanie oraz umacnianie trwałych relacji koalicyjnych.

Nie należy zapominać słów Karla Poppera, który twierdził iż „procedura generalna demokracji to metoda prób i błędów.”42Pomimo licznych zawirowań, Polska jest na dobrej drodze do tego, aby polityka spełniała pokładane w niej nadzieje, a demokracja mogła w pełni funkcjonować i cieszyć się uznaniem społecznym. Droga ta ciągle wymaga zarówno od polityków jak i od społeczeństwa wyzwań, otwartości w myśleniu, działaniu oraz wyborach. O stan idealnej demokracji i jej jakość należy zawsze zabiegać, zwłaszcza w krajach pokomunistycznych jak Polska. W polskiej polityce potrzeba pełnej odpowiedzialności oraz przekraczania nieprzekraczalnego, aby można było w pełni przełamać wiele mitów, stereotypów, osiągając tym samym chwalebne cele. Skuteczność koalicji wyborczych to podstawa i szansa dla budowania silnej demokratycznej bazy politycznej, będącej w stanie spełnić oczekiwania społeczne. Jeśli chce się osiągnąć trwałą i stabilną konsolidację koalicyjną, zapewniającą sukces wyborczy należy szukać nowych rozwiązań, nowej jakości, która może być budowana na kanwie deliberacji i komunikatywnej współpracy. Obecnie demokracja staje się źródłem lęków, niepokoi, cierpień. Stanowi to jeden z kluczowych paradoksów współczesnych czasów.43

Polityka i jej źródło, zawsze płynie z postaw i zachowań obywateli, instytucje demokratyczne powinny być tak skonstruowane aby na te impulsy społeczne odpowiadać.44Każdy demokratycznie wybrany rząd nie powinien być wyłącznie skoncentrowany na utrzymaniu i sprawowaniu władzy. W dominującym świecie postpolityki nie należy zapomnieć iż: „Rząd demokratyczny to taki, który słyszy głosy ludzi oraz poddaje się ich wpływom”.45

Bibliografia:

Andrzej Antoszewski.2009.Partie i systemy partyjne państw Unii Europejskiej na  przełomie wieków. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

      Andrzej Antoszewski.2004.Wzorce rywalizacji politycznej we współczesnych demokracjach  europejskich. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

      Andrzej Antoszewski, Ryszard Herbut.2001.Systemy polityczne współczesnego świata. Gdańsk: Wydawnictwo Arche.

      Andrzej Antoszewski, Ryszard Herbut,(red.).2004.Leksykon Politologii. Wrocław: Wydawnictwo Atla 2.

      Zygmunt Bauman.2010.Żyjąc w czasie pożyczonym. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

      Marek Chmaj,(red.).2006.Rządy koalicyjne w III RP. Olsztyn: Wydawnictwo WUWM.

      Magdalena Dołbakowska, Inka Słodkowska,(red.)2006.Wybory 2005:partie  i ich programy. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Studiów Politycznych PAN.

Tadeusz Gardziel, Sławomir Gawroński.2008.Wybory 2007: partie, programy, kampania wyborcza. Rzeszów: Wydawnictwo WSIiZ.

Anthony Giddens.2001.Poza lewicą i prawicą, Przyszłość polityki radykalnej. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Mirosława Grabowska.2004.Podział postkomunistyczny. Społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.

      Jacek Haman.2003.Demokracja, decyzje, wybory. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.

Andrew Heywood.2006.Politologia. Warszawa: Wydawnictwo PWN.

Marek Jeziński.(red).2004.Marketing polityczny w poszukiwaniu strategii wyborczego sukcesu. Toruń: Wydawnictwo Dom Wydawniczy Duet.

Leszek Koczanowicz.2011. Lęk nowoczesny. Eseje o demokracji i jej adwersarzach. Kraków: Wydawnictwo Universitas

Krzysztof Kowalczyk, Łukasz Tomczak.(red.).2007.Partie i system partyjny RP. Stan i perspektywy. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Marek Migalski, Waldemar Wojtasik, Marek Mazur.2006.Polski system partyjny. Warszawa: Wydawnictwo PWN.

Dieter Nohlen.2000.Prawo wyborcze i system partyjny. O teorii systemów wyborczych. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.

David Ost.2007.Klęska Solidarności. Gniew i polityka w postkomunistycznej Europie. Warszawa: Wydawnictwo Muza.

      Karl Popper.1997.W poszukiwaniu lepszego świata, wykłady i rozprawy z trzydziestu lat.    Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.

      Dalton J. Russell, Hans-Dieter Klingeman.(red.).2010.Zachowania polityczne Tom I. Warszawa: Wydawnictwo PWN.

      Giovanni Sartori.1994.Teoria demokracji. Warszawa: Wydawnictwo PWN.

      Peter Sloterdijk.2011.Gniew i czas. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.

Wojciech Sokół, Marek Żmigrodzki.(red.).2003.Współczesne partie i systemy partyjne. Zagadnienia teorii i praktyki politycznej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej.

Piotr Sztompka.2007.Zaufanie. Fundament społeczeństwa. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Jerzy Wiatr, Jacek Raciborski, Jerzy Bartkowski, Barbara Frątczak-Rudnicka, Jarosław Kilias.2003.Demokratyzacja polska 1989-2003. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.

      Stanisław Zyborowicz.(red.).2010.W poszukiwaniu modelu demokratycznego. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

 

     Witryny internetowe:

      http://www.demokraci.pl

      http://www.sejm.gov.pl

      http://www.tnsglobal.pl

      http:// www.upr.org.pl