Akcesja Chorwacji. Jakie zmiany w UE?

europe_map_croatia_white_bg

dr Pierre Verluise
Jakie są podstawowe dane, które powinna poznać Unia Europejska w momencie przystąpienia Chorwacji? Jaki jest względny ciężar Chorwacji w nowej Unii złożonej z 28 państw? Zważywszy, że każde rozszerzenie zmienia naszą perspektywę, rozważmy kolejno obszar, liczbę ludności i gospodarkę.  Autor pełni funkcję Directeur de recherche  w think tanku IRIS oraz jest Dyrektorem portalu geopolitycznego Diploweb.com.
Wraz z akcesją Chorwacji terytorium UE zwiększa się o 56 542 km2, a populacja wzrasta o 4 398 150 mieszkańców, jednak Chorwacja przedstawia jedynie 0,33% PKB UE 28. Pozimnowojenne rozszerzenia (1995, 2004 i 2007) zmieniły nasz europejski punkt odniesienia. Przystąpienie Chorwacji do Unii Europejskiej, przewidziane na 1 lipca 2013, po raz kolejny zmienia te parametry. Oto okazja do dokonania uaktualnienia. Nie siląc się na wyczerpanie tematu, rozważmy kolejno obszar, liczbę ludności i gospodarkę UE 28 oraz Chorwacji. 
I. Terytorium UE powiększa się o 56 542 km2.
Dokonajmy na początek wyróżnienia skali UE, a następnie skali globalnej. W skali Unii, jaki jest wkład Chorwacji? W składzie 27 państw Unia posiadała całkowitą powierzchnię – wliczając w to wody wewnętrzne – 4 403 438 km2. Powierzchnia Chorwacji wynosi 56 542 km2 Spójrzmy na rysunek 1 w celu zwizualizowania tych proporcji.
UE28 rozciąga się odtąd – wliczając w to wody wewnętrzne – na około 4 403 438 km2. Chorwacja stanowi 1,26% powierzchni UE 28. Chorwacja sąsiaduje od północy ze Słowenią (501 km granicy) i Węgrami (329 km), na wschodzie z Serbią (Wojwodina, 241 km), a na południu z Bośnią i Hercegowiną (932 km) oraz Czarnogórą (25 km). Innymi słowy, UE 28 zbliża się do dwóch kandydatów oficjalnych (Czarnogóry i Serbii) i do jednego kandydata potencjalnego (Bośni). Komisja Europejska daje czasem do myślenia, że chętnie widziałaby Chorwację przyciągającą te kraje do acquis communautaire, jednak nic nie pozwala stwierdzić, że Chorwaci naprawdę mieliby na to ochotę.
A jak w skali całej planety sytuuje się UE 28? Odpowiedź znajduje się na rysunku 2: powierzchnia największych krajów świata i UE 28 w km2.
Jak każdy się domyślał, akcesja Chorwacji nie zmienia miejsca, w którym znajduje się Unia – która nie jest "krajem" – w stosunku do największych państw świata. Daleko za Rosją, Kanadą, Chinami, USA, Brazylią i Argentyną, UE 28 pozostaje na tej samej pozycji co UE 27. Nawet po sfinalizowaniu kandydatur oficjalnych i potencjalnych, obecnie nam znanych, UE pozostałaby za tymi rozległymi państwami. Przytoczmy jeszcze, że UE 28 jest 3,8 razy mniejsza od Rosji i dwukrotnie mniejsza od USA. Porównanie PKB Rosji i USA wykazuje jednakże, że nie ma zależności pomiędzy powierzchnią a bogactwem. Wiele innych parametrów należałoby tu brać pod uwagę, wśród nich wykorzystanie terytorium, reżim polityczny, wydolność gospodarki i dynamika przyrostu populacji.
II. Ludność UE wzrasta o 4 398 150 mieszkańców.
Rozważmy liczbę ludności Chorwacji przedstawioną na rysunku 3.
Chorwacja liczy 4 398 150 mieszkańców. Ta liczba zwiększa pulę 503 663 601 mieszkańców UE 27. W efekcie ludność UE 28 osiąga poziom 508 061 751 mieszkańców. Populacja Chorwacji stanowi 0,86% ludności UE 28. Tak więc Unia Europejska wciąż powiększa swój potencjał ludnościowy, co może zostać wykorzystane dla podkreślenia jej wagi w skali globalnej. UE, która – podkreślmy to raz jeszcze – nie jest państwem – plasuje się pod tym względem za Chinami (I w światowym rankingu) i Indiami (II w tabeli). UE 28 posiada zatem więcej mieszkańców niż USA (III), Indonezja (IV), Brazylia (V) czy Pakistan (V).
Byłoby jednak dobrze nie tracić z pola widzenia następujących dwóch aspektów. Po pierwsze, UE 28 to tylko 7,1% ludności całej kuli ziemskiej. Po drugie, dynamika demograficzna UE 28 – charakteryzująca się przyspieszonym starzeniem w większości krajów członkowskich i wyludnianiem się wielu regionów – nijak się ma do dynamiki demograficznej USA. Ludność Stanów Zjednoczonych jest rzecz jasna mniej liczna niż ludność Unii Europejskiej, jednak ich dzietność (2 dzieci na kobietę) jest bliska progu odnowy demograficznej. Attrakcyjność tego kraju pozwala mu, poza tym, na przyrost liczby imigrantów, którzy przyczyniają się do przyspieszenia wzrostu demograficznego. W tym samym czasie w przypadku Unii wskaźnik dzietności sięga tylko poziomu 1,6. To wzrost liczby imigrantów zapewnia UE 4/5 całkowitego przyrostu, którego wskaźnik jest nieznacznie dodatni i łączy się ze zjawiskiem starzenia społeczeństwa. Chorwacja ze swym wskaźnikiem dzietności między 1,4 i 1,5 w żadnym stopniu nie odwraca tej tendencji i przyczynia się do pogorszenia sytuacji demograficznej w UE. W rezultacie udział UE – w dowolnej konfiguracji krajów – w populacji świata może się ciągle zmniejszać od tej pory aż do połowy wieku. Inne regiony świata napotykają zjawisko szybkiego wzrostu populacji. To dlatego liczba 508 milionów mieszkańców nie może być fundamentem wrażenia ilościowego potencjału.
III. Gospodarka: Chorwacja stanowi 0,33% PKB UE 28.
Potencjał gospodarczy Chorwacji jest mniejszy od jej wkładu terytorialnego i ludnościowego w "nową Unię". Ciągle jeszce chodzi o kraj względnie ubogi w świetle standardów UE. Aby zdać sobie z tego sprawę, wystarczy rzut oka na rysunek 4.: Prognoza PKB na 2013 w milionach euro.
Z PKB 44 238,5 milionów euro w 2013, Chorwacja stanowiłaby 0,33% PKB UE 28. Przypomnijmy, że 10 krajów przystępujących w 2004 wnosiło zaledwie 5% UE 25, ale już 16% populacji rozszerzonej UE. Były to rzadko przywoływane w debacie publicznej proporcje. Niski potencjał ekonomiczny Chorwacji wyjaśnić można kolejnymi dwoma rysunkami. Rysunek 5 pokazuje PKB na mieszkańca w euro w 2012.
Wyrażony w euro, PKB na mieszkańca Chorwacji jest 2,48 raza niższy od PKB UE 27. Rysunek 6 łagodzi tą przepaść, ponieważ przedstawia Standard Siły Nabywczej (SPA). Krótko mówiąc, PKB na mieszkańca w SPA pozwala na wyeliminowanie różnic w poziomie cen między krajami, których poziom życia jest porównywany.
Z PKB na mieszkańca w SPA na poziomie 61 (UE 27 = 100) w 2011 (brak nowszych danych), Chorwacja plasuje się nieco poniżej Polski (64), ale przed Bułgarią (46). Co nie zmienia faktu, że potrzeba będzie bardzo prawdopodobnie wielu dziesiątek lat, aby Chorwacja wzniosła się powyżej średniej unijnej, uwzględniając fakt akcesji kolejnych krajów bałkańskich, które przecież obniżą tą średnią.
Po ogłoszeniu dobrych rezultatów ekonomicznych w latach 2003-2006 (+5% średniego rocznego wzrostu) i bo zaprezentowaniu Chorwacji jako najbardziej rozwiniętej gospodarki bałkańskiej nad Dunajem, kraj ten zaznał odwrotnego trendu od 2008, wraz z recesją -6,9 % w 2009 ; -2,3 w 2010 ; 0 w 2011 i -2% w 2012. Kryzys pokazał granice wzrostu modelu chorwackiego, opartego na konsumpcji gospodarstw domowych.
W świetle przewidywań, lata 2013 i 2014 będą trudne, jak pokazuje rysunek 7: stopa wzrostu PKB realnego.
W kategoriach stopy wzrostu PKB realnego, Chorwacja ma się gorzej niż UE 27 w 2012 (Chorwacja -2% ; UE 27 -0,3%), jak również w 2013 (Chorwacja -0,4% ; ex-UE 27 +0,1%), a nawet w 2014 (Chorwacja +1 ; ex-UE 27 +1,6%). Oczywiście chodzi o prognozy – być może optymistyczne dla UE w 2014 – lecz integracja Chorwacji nie przyniesie w 2013 "wiatru w żagle" tak bardzo oczekiwanego przez UE. Tym bardziej, że Chorwacja inwestuje połowę mniej niż Unia w badania i rozwój. To dlatego trudno jest zrozumieć deklarację Komisarza Štefana Füle z 17 kwietnia tego roku: "Chorwacja przychodzi w momencie, gdy Unia Europejska trawiona jest kryzysem gospodarczym i finansowym najgorszego rodzaju. Liczne decyzje zostały podjęte, aby przemóc ten kryzys w ciągu ostatnich lat i Chorwacja może obecnie wnieść swój wkład w jego rozwiązanie". To deklaracja bardzo "polityczna", która przywodzi na myśl pewną formę "zaprzeczenia", ponieważ nie bardzo widać w czym Chorwacja mogłaby w krótkim okresie pomóc UE w wyjściu z kryzysu, nawet jeśli chodzi o kwestie skali. Nawet z PKB realnym o wzroście 5% rocznie, gospodarka wielkości 0,33% PKB unijnego miałaby marginalny wpływ na PKB UE. Tym bardziej, że poziom zatrudnienia jest tam o wiele niższy niż w UE. Zatrudnienie kobiet w UE 27 wyniosło w 2012 62,4%, a w Chorwacji 50,2%. Zatrudnienie mężczyzn: 74,6% w UE 27 w 2012 i 60,6% w Chorwacji. Wskaźniki bezrobocia prawdopodobnie nie wystarczą do wyjaśnienia tych różnic. Tym niemniej, trzeba mieć świadomość, że bezrobocie dotknęło w 2012 10,5% aktywnej zawodowo ludności UE 27, co już jest liczbą znaczącą – a 15,9 % mieszkańców Chorwacji. Czy płaca minimalna rzędu 374 euro w 2013 wystarczy do uczynienia z niej terenu atrakcyjnego dla inwestorów? Jeśli tak, to Chorwacja musi kontynuować walkę z korupcją w celu polepszenia klimatu wokół biznesu. Ze wskaźnikiem postrzegania korupcji wynoszącym 46 na 100, Chorwacja sytuuje się daleko od Francji (71) i o wiele dalej niż Dania czy Finlandia (90). Tak więc korupcja nie jest dobrym partnerem rozwoju, ani demokracji.
Podsumowanie: wkład Chorwacji w UE 28
Wkład Chorwacji w UE 28:
powierzchnia 1,26%
ludność 0,86%
PKB 0,33%
Podsumowując, Chorwacja to 1,26% powierzchni UE 28, 0,86% jej ludności i jedynie 0,33% unijnego PKB.
Akcesja Chorwacji pokazuje – po raz kolejny – trwałość następującej reguły: Unia Europejska pozostaje atrakcyjna dla krajów ubogich (rozszerzenia 2004, 2007 i 2013), lecz staje się nieatrakcyjna dla krajów bogatych (Norwegia, Szwajacaria, Islandia). Od 1995, żaden kraj wchodzący do UE nie wykazywał w momecie akcesji PKB na mieszkańca w kategoriach SPA wyższego od średniej unijnej. Oczywiście zostało wykazane, że większość krajów przystępujących w 2004 czy 2007 kontynuuje "gospodarcze uzupełnianie braków" pomimo kryzysu trwającego od 2008. Trzeba jednak wielkich umiejętności w komunikowaniu, aby przekonać, że systematyczne dołączanie krajów biednych wzbogaci Unię Europejską i uczyni ją potężniejszą w wielobiegunowym świecie charakteryzującym się wyłanianiem się nowych potęg.
Copyright Mai 2013-Verluise
Tłumacz. z francuskiego Mateusz Hudzikowski
Wersja francuska tekstu, źródła oraz materiały edukacyjne dostępne na portalu Diploweb.com.

Komentarze

komentarze

Powrót na górę