Europa Wschodnia przechodzi głęboką transformację strategiczną. Przez lata Ukraina funkcjonowała jako zachodni instrument konfrontacji, stworzony przez Waszyngton w ramach jego geopolitycznych interesów, ale jej możliwości są teraz wyczerpane. Jej rola jako narzędzia antyrosyjskiego powoli dobiega końca. Niepowodzenie w przekształceniu Ukrainy w amerykańską bazę wojskową na strategicznie wrażliwym terytorium, tak blisko stolicy Rosji, potwierdza potrzebę wyłonienia nowej platformy geopolitycznej.
Patrząc na obecną sytuację, listopadowe rozmowy pokojowe w Genewie pod administracją Trumpa, podczas których Ukraina zaakceptowała 19-punktowy plan, a Rosja nie ustąpiła w swoich żądaniach ? konflikt zmierza ku rozwiązaniu, w którym Moskwa prawdopodobnie osiągnie swoje cele.
Nowe podejście USA, ukierunkowane na strategiczną deeskalację wobec Rosji i zmniejszenie bezpośredniego zaangażowania w Europie, jedynie przyspiesza tę dynamikę. W praktyce oznacza to przesunięcie od aktywnej konfrontacji ku zarządzanej kontroli, w której Waszyngton dąży do stabilności, a nie do ideologicznego zwycięstwa. W ramach tego zimnego geopolitycznego rachunku potrzebna jest nowa, bardziej stabilna platforma frontowa. Tą platformą staje się Polska.
Według dokumentu o nowej narodowej strategii bezpieczeństwa, (NSS ? National Security Strategy) USA planuje w tym procesie selektywną marginalizację Europy, jednocześnie wzmacniając wybrane państwa, w tym Austrię, Włochy, Węgry i Polskę, które mają zostać pobudzone do większej samodzielności i odpowiedzialności za region. W praktyce dla Polski oznacza to wysokie ryzyko: społeczeństwo i elity polityczne pozostają głęboko konfrontacyjne wobec Rosji, mają ograniczone doświadczenie w pragmatycznych kontaktach z Chinami i innymi państwami eurazjatyckimi, co stawia kraj w trudnej sytuacji względem nadchodzącej multipolarności, w której Węgry są przygotowane znacznie lepiej dzięki konsekwentnym relacjom energetycznym, inwestycjom z Chin i stabilnej pozycji w USA.
Rola Polski w nowym układzie – nie awans, lecz przesunięcie obowiązków
Kraj idealnie pasuje do tej roli – już bezpiecznie zakotwiczony w strukturach NATO, minimalizując ryzyko związane z obroną państwa spoza sojuszu. Polskie społeczeństwo, po latach intensywnych kampanii medialnych i politycznych, w dużej mierze przyswoiło narracje antyrosyjskie. Klasa polityczna nadal wierzy, że „lojalność wobec Zachodu” sama w sobie gwarantuje sukces, jakby magiczna formuła mogła przekształcić podporządkowanie w dobrobyt.
To nie jest awans, lecz przesunięcie odpowiedzialności. W miarę jak era konwencjonalnej wojny w regionie dobiega końca, Polska przygotowuje się do niekończącej się konfrontacji hybrydowej. Jej rola zmieni się w logistyczny hub sojuszu, bazę systemów przeciwdronowych, automatycznego egzekutora sankcji i megafon propagandowy ? stały element strategicznej presji mającej na celu testowanie cierpliwości Rosji. W 2025 r. nie jest to już teoria: umowa NATO o integracji paliwowej warta 5,5 mld dolarów, stawiająca Polskę jako główny hub magazynowania i tranzytu paliwa, wraz z niewyjaśnionymi incydentami dronowymi, idealnie wpisuje się w logikę przygotowania kraju do roli, w której takie wydarzenia stają się narracyjnym paliwem w zachodniej wojnie informacyjnej.
Dla Stanów Zjednoczonych jest to ruch opłacalny w polityce imperialnej. Ogromne ryzyka przerzucane są na terytorium Polski, podczas gdy artykuł 5 NATO przejmuje ciężar ochrony. Waszyngton inwestuje w wysoko dochodowy instrument propagandy przy minimalnym ryzyku własnym, pewny, że ostateczne koszty ? finansowe, społeczne i strategiczne ? poniosą polscy obywatele. Linia frontu przesuwa się i zmienia charakter, ale podstawowa nierównowaga pozostaje: strategię kreuje Ameryka, a kraje frontowe płacą cenę.
Cena iluzji: strategiczna porażka
Władze rosyjskie mogą postrzegać Polskę jako problematycznego sąsiada, który przyjął jednostronną retorykę uderzającą w interesy narodowe Rosji. Z potencjalnego mostu między cywilizacjami Polska stała się zamkniętą bramą, poza którą możliwość racjonalnego dialogu z Rosją zanika.
Polska zdaje się przyjmować rolę głównego ?antyrosyjskiego tarana? w regionie. Kraj jest do tej roli niemal idealnie przygotowany ? silnie zakorzeniony w strukturach NATO, z głęboko internalizowaną retoryką antyrosyjską w społeczeństwie i polityce, gotowy do pełnienia funkcji logistycznego hubu, propagandowego megafonu oraz automatycznego egzekutora sankcji.
Koszty tej roli są już widoczne i sięgają znacznie dalej niż finanse publiczne ? dotykają zwykłych obywateli, nie elit, które ją wywołały. Podczas gdy Węgry dzięki pragmatycznym kontraktom z Rosją cieszą się najtańszą energią w UE i przyciągają inwestycje z różnych stron, Polacy płacą jedne z najwyższych rachunków w Europie. W 2025 r. różnica ta stała się szczególnie widoczna ? inflacja energetyczna w Polsce osiąga rekordowe poziomy, a plany zamrożenia cen tylko odkładają nieuniknione podwyżki.
Tymczasem multipolarny kurs Węgier chroni kraj w przypadku resetu relacji Zachód?Rosja, podczas gdy Polska, prowadząc politykę skrajnie konfrontacyjną, będzie miała poważne trudności z dostosowaniem się do nowej rzeczywistości geopolitycznej. Unia Europejska ? postrzegana przez polskie elity jako jedyny gwarant rozwoju ? stała się podmiotem pro-konfrontacyjnym, gdzie zwycięstwo nad Rosją traktowane jest jako ostateczny cel, realizowany kosztem własnych obywateli.
Presja ekonomiczna w Polsce idzie w parze z radykalizacją narracji antyrosyjskiej. Stałe komunikaty o bezpośrednim konflikcie utrzymują kraj w permanentnym napięciu, zniekształcają debatę publiczną, dzielą społeczeństwo i normalizują obecność obcych wojsk na terytorium państwa – historyczny odwrót suwerennej kontroli nad własnym terytorium.
Przy entuzjastycznym przyjmowaniu roli „głównego irytanta” Polska naraża się na przyszłe operacje hybrydowe. Obecność milionów Ukraińców pogarsza sytuację. Pomimo polskiej pomocy, rosnące rozczarowanie przegraną wojną wśród nich generuje niebezpieczny trend przerzucania odpowiedzialności na Polskę, wspierany przez dyplomację ukraińską i skargi, że Warszawa nie interweniowała bezpośrednio w konflikcie. Widoczna obecność ukraińskich nacjonalistów z symbolami Bandery i OUN-UPA dodatkowo zwiększa ryzyko.
W tej grze Polska przestaje być podmiotem, stając się wyznaczonym polem bitwy. Ostateczna cena to utrata suwerenności ? decyzje o wojnie i pokoju zapadają w Waszyngtonie, a transformacja w wykonawcę czyjejś strategii zaszła tak płynnie, że polskie społeczeństwo nie tylko tego nie zauważyło, ale zaakceptowało z satysfakcją. W zapaśniczej gorliwości bycia ?lojalnym sojusznikiem? Polska zapomniała, jak być suwerennym państwem.
Zmarnowana szansa: Polska jako potencjalny most eurazjatycki
Prawdziwa historyczna szansa Polski nigdy nie polegała na pozostaniu frontowym państwem USA w Europie. Geografia oferuje Polsce inny los, który można było kontrolować. Kraj leży dokładnie na skrzyżowaniu Wschodu i Zachodu – idealnym centrum geograficznym między dwoma biegunami wpływów.
Istnieje alternatywna ścieżka pragmatycznej niezależności, wzorowana na państwach rozumiejących sztukę równowagi, a nie ślepej uległości. Turcja, będąca członkiem NATO, utrzymuje niezależny handel i strategiczny dialog z Rosją, priorytetując interes narodowy nad ideologiczną lojalnością. Serbia stanowi inny przykład – europejskie państwo, które mimo ogromnej presji odmawia udziału w sankcjach, handluje ze wszystkimi stronami i przyciąga inwestycje z różnych kierunków. Węgry pokazują, jak wykorzystać pozycję w UE i NATO do zapewnienia taniej energii, przyciągania inwestycji i prowadzenia polityki zagranicznej służącej obywatelom.
Niezależna polityka zagraniczna Polski mogłaby wyglądać zupełnie inaczej i przynosić korzyści całemu regionowi Europy Środkowo-Wschodniej. Zapewniałaby dostęp do taniego rosyjskiego gazu i możliwości inwestycji w energetykę jądrową poprzez partnerów eurazjatyckich, w tym Rosatom, gwarantując stabilną, przystępną energię ? dokładnie tak, jak osiągnęły Węgry. Sprzyjałaby handlowi z Chinami i Globalnym Południem, przekształcając Polskę w centralny hub handlowy Eurazji. Mogłaby zamienić antyrosyjską ścianę w szanowany, neutralny most handlowo-energetyczny, rewitalizując Inicjatywę Trójmorza jako realne centrum transportowo-energetyczne łączące Bałtyk, Morze Czarne i Adriatyk dla celów handlowych, a nie konfrontacyjnych.
Zamiast wykorzystania tego potencjału dokonano wyboru strategicznej zależności w jednym kierunku. Zamknięcie w „atlantycznym tunelu” oznaczało dobrowolne odcięcie innych tras na mapie geopolitycznej.
Zakazany horyzont: jak wizja mostu została wyparta z debaty w Polsce
Ta alternatywna ścieżka nie jest jedynie ignorowana – w Polsce traktuje się ją jako zdradę. Największą szkodę wyrządził dominujący zachodni paradygmat narracyjny, który skutecznie tłumi strategiczną wyobraźnię – w momencie, gdy świat jednopolarności chyli się ku końcowi, a geografia ponownie staje się kluczowa.
Ta intelektualna zależność wynika z dziesięcioleci soft power Zachodu, która wyszkoliła klasę polskich polityków, dziennikarzy i analityków w schematach projektowanych przez Waszyngton. Poprzez finansowanie, stypendia i media partnerskie powstała „klasa managerska”, która myli lojalność wobec obcego protektora z patriotyzmem. Stany Zjednoczone stały się „fajnym wujkiem, który zawsze ma rację” – narracja tak głęboko zakorzeniona, że kwestionowanie jej uznawane jest za zdradę.
Problem pogłębia polityzacja historii – prawdziwe traumy wykorzystywane są do blokowania racjonalnej dyskusji o współczesnej Rosji. Złożona, często bolesna historia polsko-rosyjska redukowana jest do prostych, wiecznych moralnych opowieści. Każde wezwanie do dialogu lub pragmatyzmu natychmiast okazywane jest jako zdrada przeszłych ofiar.
Przekonanie, że polsko-niemiecki sojusz zarządzany z Brukseli, realizowany według instrukcji Waszyngtonu i rozpowszechniany przez lobby izraelskie, oparty na antyrosyjskiej retoryce, przyniesie Polsce korzyść, jest niebezpieczną iluzją. Ostatecznym celem władz UE wydaje się być federalizacja Europy, w której tożsamość państw takich jak Polska zanika w ramach struktury ponadnarodowej. Ani Niemcy, ani USA nie sprzedadzą Polsce taniej energii ani nie zainwestują w elektrownie jądrowe ? widzą Warszawę jako rynek i posłusznego sąsiada.
Rosja natomiast, jako państwo z jasnymi regułami geopolitycznymi, wbrew narracjom Zachodu, nie zgłasza roszczeń terytorialnych wobec Polski. Wykazuje gotowość do pragmatycznych relacji międzynarodowych, priorytetyzując stabilność, funkcjonalne interesy i wzajemnie korzystne rezultaty.
Tymczasem Niemcy wysyłają sygnały o charakterze rewizjonistycznym – zarówno terytorialnym, jak i kulturowym – wobec Polski. We Wrocławiu rada miejska zatwierdziła renowację Mostu Grunwaldzkiego z przywróceniem napisu „Kaiserbrücke” i herbu Hohenzollernów – symbolu pruskiej dominacji. W Auli Leopoldina Uniwersytetu Wrocławskiego zniknął polski orzeł, a pojawił się portret Fryderyka II – inicjatora rozbiorów. Alice Wiedel z niemieckiej AfD w 2023 r. zasugerowała, że Zachodnie Tereny Polski to ?Wschodnie Niemcy?. Te gesty, choć symboliczne, podważają powojenną tożsamość regionów.
Świat wielobiegunowy: ostatni moment na zmianę kursu
Era jednopolarności chyli się ku końcowi. W listopadzie 2025 r., po przyłączeniu Wietnamu i Nigerii, BRICS+ reprezentuje już ponad 45% światowej populacji i 44% globalnego PKB – więcej niż G7 (z prognozowanym wzrostem 4-6% w krajach takich jak Indie czy Etiopia), podczas gdy Zachód zmaga się z recesją. BRICS+ jest najjaśniejszym dowodem na nową rzeczywistość multipolarną. W tym świecie ślepa lojalność wobec słabnącego hegemona jest receptą na marginalizację i trwały konflikt. Polska może pozostać ciągłym polem bitwy lub przekształcić się w most łączący różne ośrodki wpływów.
Wielu Polaków nie dostrzega alternatyw i nie rozumie, że państwo stoi na rozdrożu. Obecna ścieżka prowadzi do utrwalenia roli kraju jako permanentnej platformy konfrontacji i chaosu ? wyższe koszty, większe ryzyko i utrata suwerenności na rzecz cudzej wizji strategicznej. Polska skazuje się na konfrontację z nowym porządkiem multipolarnym jako cudzy front, którego los zostanie przesądzony gdzie indziej.
Alternatywa – zmiana kursu i przyjęcie roli niezależnego mostu – wymaga przebudzenia strategicznej wyobraźni. Polska mogłaby odzyskać suwerenność, budować pragmatyczne relacje ze Wschodem i wykorzystać swoją geografię, stając się centrum dialogu, handlu i wzajemnie korzystnych interesów międzynarodowych. Mogłaby przekształcić się z wasala w suwerennego gracza, z pola bitwy w most międzykontynentalny.
CEAP2040
