Redakcja oraz wydawca portalu Geopolityka.net odcinają się od poglądów Aleksandra Dugina. Prezentowany materiał publikujemy w celach informacyjno-naukowych.
dr Przemysław Jan Sieradzan
Recenzja: Aleksandr Dugin, Gieopolitika postmoderna, wyd. Amfora, Sankt-Petersburg 2007, ss. 382
Aleksandr Gielewicz Dugin, znany przede wszystkim jako twórca doktryny neoeurazjatyzmu, ojciec współczesnej rosyjskiej geopolityki i wpływowy intelektualista, którego idee inspirują dzisiejsze rosyjskie elity władzy, bez wątpienia jest postacią nietuzinkową. Jak dotąd twórczość tego oryginalnego, choć kontrowersyjnego myśliciela znana jest polskiemu czytelnikowi jedynie z opracowań naukowych (autorstwa między innymi Jana Paradowskiego, Romana Bäckera, Leszka Nowaka, Iwony Massaki i Adama Pomorskiego) oraz pobieżnych omówień w artykułach prasowych. Żadna z ponad dwudziestu prac Aleksandra Dugina nie została jak dotąd przetłumaczona na język polski. „Geopolityka postmoderny” należy do najnowszych dzieł tego autora.
Aleksandr Dugin jest doktorem filozofii, doktorem habilitowanym w dziedzinie nauk politycznych, przewodniczącym Centrum Analiz Geopolitycznych przy Dumie Państwowej Federacji Rosyjskiej, autorem licznych prac w dziedzinie filozofii, politologii, geopolityki, religioznawstwa i teorii kultury. Posiada nieprawdopodobnie wszechstronną i głęboką wiedzę. Tym, co wyróżnia go spośród innych rosyjskich intelektualistów, jest niebanalne, nierzadko wręcz ekstrawaganckie podejście do badanych tematów, a także oryginalność sądów i diagnoz. Choć tworzone przezeń misterne konstrukcje myślowe bywają zaskakujące, zawsze są głęboko przemyślane, wewnętrznie spójne, erudycyjne i poparte wieloma różnorodnymi przykładami z różnych dziedzin wiedzy.
Światopogląd Aleksandra Dugina wraz z upływem lat ewoluował, jądro jego filozofii pozostało jednak niezmienne. Filozof ten na każdym etapie swojej ewolucji intelektualnej postrzegał dynamikę zachodzących w świecie procesów w kategoriach geopolitycznych, z dystansem odnosił się do kategorii „lewicowości” i „prawicowości”, a do opisu politycznych fenomenów stosował mistyczno-eschatologiczny aparat pojęciowy. W geopolitycznej koncepcji Dugina istnieją dwie nad-cywilizacje: Lądu (eurazjatycka) i Morza (atlantycka), które skazane są na rywalizację. Cywilizację Lądu cechuje umiłowanie duchowości, wola mocy, a zarazem barbarzyńskość, kolektywizm i dynamizm. Cywilizacja Morza, w dzisiejszym świecie uosabiana przede wszystkim przez USA i Europę Zachodnią, próbuje narzucić całemu światu swój globalistyczny paradygmat, oparty na racjonalizmie, indywidualizmie, kapitalizmie, materializmie i konformizmie. Historię ludzkości Dugin postrzega jako starcie obu tych wielkich projektów metafizyczno-cywilizacyjnych.
Czy paradygmat geopolityczny utracił swą aktualność w dobie globalizacji? Aleksander Dugin w swoim najnowszym dziele stawia tezę, że model cywilizacji postindustrialnej nie zanegował tez geopolityki, lecz zredefiniował podstawowe treści tej nauki. Autor definiuje postmodernę jako „kulturologiczny, politologiczny i socjologiczny termin opisujący się do współczesnej cywilizacji, która przestała rozwijać się zgodnie z logiką <<modernizmu>>”. W tej koncepcji postmoderna – obiektywny stan, w jakim przyszło żyć ludziom po upadku modernizmu rozumianego jako cywilizacja naukowa, scjentystyczna i racjonalistyczna – stanowi epokę koegzystencji najprzeróżniejszych światopoglądów, paradygmatów i koncepcji teleologicznych, z których żadna nie uzyskuje pozycji dominującej wobec pozostałych. Myśl Aleksandra Dugina koresponduje tu z poglądami Antonio Negri i Michaela Hardta przedstawionymi w ich dziełach Empire i Multitude: War and Democracy in the Age of Empire, zgodnie z którymi podmiotem dziejów nie są już, jak dotychczas, narody, klasy społeczne, czy nawet ludzkość, lecz zupełnie nowa kategoria – „Multitude” – „Wielość”.
Występująca w najprzeróżniejszych wersjach koncepcja filozoficzna postmodernizmu w rozumieniu Aleksandra Dugina nie jest „dominującym światopoglądem epoki postmoderny, lecz jedynie jedną z możliwych odpowiedzi na wyzwania postmoderny” – epoki, w której filozofów i myślicieli społecznych nie krępują w najmniejszym nawet stopniu jakiekolwiek ograniczenia, mogą oni czerpać ze wszystkich tradycji, jakie kiedykolwiek istniały w historii ruchów społecznych i myśli politycznej, rozmaitych nurtów filozoficznych i artystycznych, łączyć to, co zdaje się niemożliwe do połączenia. Termin „postmoderna”, choć wieloznaczny, nieprecyzyjny, niesłychanie kontrowersyjny i zbanalizowany przez fakt nadużywania go w różnych tekstach paranaukowych i publicystycznych, wydaje się kluczowy dla zrozumienia aktualnego stanu świadomości zbiorowych światowych społeczeństw.
Aleksander Dugin w „Geopolityce Postmoderny” dokonuje próby zastosowania charakterystycznej dla współczesnej filozofii metodologii do opisu geografii politycznej współczesnego świata. Rekonstruuje paradygmaty społeczeństwa preindustrialnego, industrialnego i postindustrialnego, konstatując, iż dzisiejszy świat stanowi collage tych trzech typów społeczeństw, z typowymi dla nich wartościami, dążeniami i fetyszami. Autor dokonuje próby wpisania swoich kulturoznawczych i geopolitycznych rozważań w koncepcję społeczeństwa sieciowego, w której to kontekście definiuje na nowo pojęcie „imperium”.
Kolejnym istotnym tematem dzieła Aleksandra Dugina są różne warianty pojęcia „globalizacja”. Autor opisuje cztery najistotniejsze współczesne projekty globalizacyjne (dominujący – atlantycki, a także zachodnioeuropejski, chiński i islamski), po czym przeciwstawia im własną ideę świata wielobiegunowego, w którym harmonijnie koegzystowałyby społeczeństwa o różnych ustrojach politycznych i systemach wartości. Postulowaną przez siebie wizję świata określa jako „Pluriwersum”.
Osobną część swojej pracy Aleksander Dugin poświęca zagadnieniom ekonomii, zwłaszcza poszukiwaniom alternatywy dla hegemonii „gospodarki wirtualnej” i kapitału spekulacyjnego. Przedmiotem rozważań autora jest także terroryzm rozumiany zarówno jako zjawisko rzeczywiste, jak też funkcjonujące w alternatywnej rzeczywistości kreowanej przez media.
„Geopolityka Postmoderny” to praca intrygująca, zmuszająca do myślenia, napisana barwnym językiem, pełna zaskakujących, prowokujących tez, głębokich analiz i trafnych spostrzeżeń. Powinien zaznajomić się z nią każdy, kto pragnie zrozumieć mechanizmy rządzące fascynującym światem w którym żyjemy.
***
Książkę można w całości przeczytać w oryginale TUTAJ.
Na zdj. prof. Aleksander Dugin
