Krzysztof Wróblewski
Recenzja: Franciszek Gołembski, Cywilizacja europejska, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2012, ss. 175
Franciszek Gołembski – filozof, politolog, wykładowca Instytutu Nauk Politycznych i Katedry Europeistyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Wojskowej Akademii Technicznej, autor wielu publikacji naukowych, w swej książce pod tytułem „Cywilizacja europejska” z bardzo dobrej serii wydawniczej „Europeistyka” z ogromnym znawstwem przedmiotu, posługując się bardzo dobrym warsztatem, rysuje specyfikę naszej cywilizacji. Ukazuje to, co stanowi o nas, a czego wbrew naszym fałszywym przekonaniom wcale nie zawdzięczamy Amerykanom.
Publikacja ta to przede wszystkim jeden z najlepszych, o ile nie najlepszy podręcznik akademicki o charakterze monograficznym, poświęcony studiom europejskim. Na jego kartach autor definiuje ważne pojęcia, ukazuje istniejące w nauce podejścia metodologiczne i ujęcia teoretyczne w zakresie cywilizacji. Wyjaśnia potrzebę ich odpowiedniego zastosowania i zrozumienia. Prezentuje genezę i kolejne etapy rozwoju europejskiej cywilizacji, która paradoksalnie jest współcześnie słabo znana – nawet przez studentów politologii, polityki społecznej, stosunków międzynarodowych czy europeistyki. Dlatego szczególnie dla tej grupy odbiorców może on okazać się pomocny. Z pewnością pomoże również dziennikarzom wystrzec się nagminnie przez nich popełnianych błędów, tym bardziej, że forma jest na tyle przystępna, że nie powinna stanowić dla nich bariery poznawczej.
Warto bliżej przyjrzeć się rozważaniom metodologicznym, których czytelnik nie uraczy z innych publikacji poświęconych temu zagadnieniu. Przykładowo funkcjonalne przy prowadzeniu własnych badań mogą okazać się wyczerpujące omówienia na temat: analizy hermeneutycznej pojęcia cywilizacji, zestawienie pojęć: cywilizacja oraz kultura, ukazanie stanu badań nad cywilizacjami, przegląd teorii cywilizacji, ukazanie zakresu przedmiotowego badań nad cywilizacją europejską, a także wskazówki teoretyczne związane z analizowaniem konkretnych jej fenomenów.
Ciekawe są poszczególne stadia rozwoju europejskiej cywilizacji. Franciszek Gołembski wyszczególnia i opisuje jej znamienne cechy w okresach: antycznym, średniowiecznym, nowożytnym, współczesnym. Precyzyjnie eksponuje najważniejsze zagadnienia, obrazuje je mapami, wzbogaca o ciekawostki. Efekt tej analizy został syntetycznie i przystępnie przedstawiony. Pozwala dostrzec różnice między nimi oraz właściwości wpisane w ewolucję pewnych czynników towarzyszących dziedzictwu kulturowemu.
Warto docenić przyczynowo-skutkowe refleksje, które rzucają światło na ważne dla dziejów Europy wydarzenia. W związku z tym podręcznik ten zasobny w podstawy teoretyczne, może stanowić doskonałe źródło wiedzy dla studentów przygotowujących się do egzaminów lub pragnących uporządkować zebrane w czasie kursów informacje. Pytania kontrole zamieszczone na końcu wszystkich rozdziałów, umożliwią samodzielne sprawdzenie wiedzy po zapoznaniu się z materiałem.
Użyteczne dla czytelników często nieuświadamiających sobie źródeł oraz charakteru własnej spuścizny – zwłaszcza antycznych korzeni – są ujęcia dające spojrzenia na różnorodne systemy wartości znamienne dla cywilizacji europejskiej. Bezcenne jest także często pomijane w literaturze przedmiotu zagadnienie w ramach, którego Franciszek Gołembski traktuje o przyszłości. Otóż według autora przed cywilizacją europejską stoją znaczące wyzwania. Jednakże, aby je pojąć trzeba sobie wcześniej uświadomić aktualny jej stan, zastanowić się nad jej nowym wymiarem, pojąć istotę uwarunkowań kulturowo-społecznych towarzyszących postmodernizmowi. Konsekwencją tego może być interesująca wizja, której zarys przedstawił autor gwoli podsumowania swoich zaskakujących, ale bardzo dobrze udokumentowanych i rzetelnych prognoz.
Książka autorstwa Franciszka Gołembskiego pod tytułem „Cywilizacja europejska” jest ważna szczególnie dziś, w dobie problemów związanych z autoidentyfikacją jednostek i całych społeczeństw. Pozwala dotrzeć do źródeł własnej tożsamości i pojąć na czym polegała jej ewolucja na przestrzeni dziejów. Umożliwia pojęcie wielkości i znaczenia spuścizny cywilizacji europejskiej. Dla studentów i dziennikarzy będzie pomocną lekturą służącą zrozumieniu świata, z kolei wszystkim czytelnikom bez wahania można ją polecić jako fascynującą publikację o tym, co stanowi o Europejczykach.
Krzysztof Wróblewski
Książka jest dostępna na stronie Wydawnictwa Poltext: http://www.poltext.pl/b1143-cywilizacja-europejska.htm
