Koncepcja bezpieczeństwa narodowego Federacji Rosyjskiej

Kamil Gołaś

Dokument składa się z czterech części: „Rosja w światowej społeczności”, „Interesy narodowe Rosji”, „Zagrożenia dla bezpieczeństwa narodowego FR”, „Zapewnienie bezpieczeństwa narodowego FR”. Autorzy dokumentu zauważają postępującą demilitaryzację stosunków międzynarodowych oraz wzrost znaczenia pozamilitarnych czynników potęgi. Towarzyszy temu konstatacja, że w znacznym stopniu zostało zażegnane zagrożenie globalnym konfliktem. Wyrażona jest myśl, ze Rosja popiera globalne rozbrojenie oraz przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się broni masowej zagłady.

Jednocześnie autorzy wyrażają niepokój związany ze spadkiem możliwości oddziaływania Rosji na arenę międzynarodową, co w konsekwencji prowadzi do dalszych dążeń niektórych państw w celu osłabienia pozycji Federacji. Zauważono również trudności związane z kryzysem wewnętrznym, które w znacznym stopniu oddziaływują na pozycję Rosji. Tym pesymistycznym poglądom towarzyszy jednak przekonanie, że potencjał surowcowy, naukowy, ekonomiczny, strategiczne eurazjatyckie położenie oraz dysponowanie bronią jądrową, są elementami, które są w stanie zapewnić Rosji należytą pozycję na arenie międzynarodowej.[1]

Do najważniejszych zadań w polityce wewnętrznej dotyczącej bezpieczeństwa zaliczono: zabezpieczenie konstytucyjnych praw i wolności, bezpieczeństwo osobiste, podwyższenie poziomu życia, obrona porządku konstytucyjnego, suwerenności i integralności terytorialnej, stabilizacja polityczna, ekonomiczna i społeczna. Za kluczowe uznano interesy w dziedzinie gospodarki. Państwo powinno wspierać rodzimych producentów, kontrolować wykorzystanie strategicznych surowców oraz podtrzymywać potencjał naukowy na poziomie zapewniającym niezależność Rosji w kluczowych dziedzinach. W dokumencie uwypuklono prawo obywateli do rzetelnej informacji, wolności jej wymiany oraz zakaz wykorzystywania informacji do manipulowania opinią społeczną.[2]

W stosunkach zewnętrznych postawiono na: rozwój dobrosąsiedzkich i sojuszniczych stosunków z krajami WNP, rozwój stabilnego partnerstwa z tradycyjnymi partnerami oraz rozwój współpracy międzynarodowej w walce z międzynarodową przestępczością i terroryzmem.[3]

Do głównych zagrożeń wewnętrznych zaliczono negatywne procesy zachodzące w rodzimej gospodarce, zauważono również, że kryzys gospodarczy może prowadzić do kryzysu społecznego. Wśród innych zagrożeń wymienia się: niedostateczne bezpieczeństwo ekologiczne oraz tendencje odśrodkowe. Niepokój autorów wywołało również zjawisko rozprzestrzeniającej się korupcji oraz związki świata przestępczego z polityką i gospodarką.[4]

Wśród głównych zagrożeń w sferze międzynarodowej wymieniono: dążenie poszczególnych państw do obniżenia roli istniejących mechanizmów zapewniania bezpieczeństwa międzynarodowego, przede wszystkim ONZ i OBWE; wzmocnienie bloków i sojuszów, a przede wszystkim rozszerzenie NATO na wschód; możliwość pojawienia się w bezpośrednim sąsiedztwie granic rosyjskich obcych baz wojskowych i dużych kontyngentów wojskowych, rozprzestrzenianie broni masowej zagłady i środków jej przenoszenia, osłabienie procesów integracyjnych we Wspólnocie Niepodległych Państw, powstawanie i eskalacja konfliktów w pobliżu granicy państwowej FR i  zewnętrznych granic państw członkowskich WNP oraz roszczenia terytorialne wobec Rosji.

W sferze międzynarodowej Rosja powinna skupić się na zapewnieniu sobie bezpieczeństwa poprzez: aktywizację na arenie międzynarodowej, umacnianie kluczowych mechanizmów wielostronnego kierowania światowymi procesami politycznymi i ekonomicznymi, ochronę praw i interesów rosyjskich obywateli za granicą, pełnoprawny udział w globalnych i regionalnych strukturach gospodarczych i politycznych, pomoc w uregulowaniu konfliktów, włącznie z działalnością pokojową ONZ; realizację działań w zakresie umacniania zaufania i stabilności, adaptację istniejących umów dotyczących kontroli zbrojeń i rozbrojenia, sprzyjanie tworzeniu stref wolnych od broni masowej zagłady oraz poprzez rozwój międzynarodowej współpracy w zwalczaniu ponadnarodowej przestępczości  i terroryzmu.[5]

Koncepcja zawiera również stwierdzenie, że FR nie ma celów hegemonistycznych i ekspansjonistycznych oraz, że Rosja nie jest zainteresowana utrzymywaniem parytetu zbrojeń wobec najsilniejszych państw świata, a poziom zbrojeń Federacji jest wyrazem zasady realistycznego powstrzymywania. Przytoczyć można również twierdzenie, że : „Zasadniczym zadaniem Sił Zbrojnych jest zabezpieczenie funkcji jądrowego powstrzymywania w celu zapobieżenia zarówno wojnie jądrowej, jak i konwencjonalnej oraz wypełnienia zobowiązań sojuszniczych.” [6]

W roku 2000 przyjęto nową Koncepcję bezpieczeństwa narodowego FR, ale była to właściwie jedynie redakcja tekstu poprzedniego dokumentu. Do ważniejszych zmian zaliczyć można: wyraźniejszą krytykę dążenia USA do rozstrzygania sporów w sposób jednostronny, otwarte stwierdzenie, że interesy Rosji są ignorowane podczas rozstrzygania sporów międzynarodowych, zauważono, że skala i poziom zagrożeń militarnych wzrosły. Da się również zauważyć pewne zmiany terminologiczne: termin „obronny” zastąpiono terminem wojenny co może sugerować chęć prowadzenia bardziej aktywnej polityki; stosunek do Zachodu określono jako „współpraca”, co jest zmianą w stosunku do poprzedniego – „partnerstwo”.[7]

Podsumowując, oba dokumenty spotkały się z krytyką różnych środowisk. Pierwszy dokument, przede wszystkim w związku z nienależytym uwzględnieniem kwestii społecznych i interesów jednostki. Drugi, w związku ze zbyt pochopnym odrzuceniem możliwości uwikłania Rosji w konflikt o większej skali, co jest równoznaczne ze zgodą na wegetatywną wysokość nakładów na siły zbrojne. Najważniejszym zarzutem wydaje się jednak brak wpływu opinii publicznej na kształt obu dokumentów. Prowadzi to do paradoksalnej sytuacji, że dokument , który ma wpływ na życie ogółu obywateli jest pozbawiony społecznego poparcia.[8]