Kamil Gołaś: Polityka Rosji wobec Mołdawii

Kamil Gołaś

Relacje Rosji i Mołdawii są istotne w aspekcie problemu Naddniestrza. Konflikt między separatystami a siłami rządowymi rozpoczął się jeszcze przed ogłoszeniem niepodległości Mołdawii w grudniu 1991 r. Ale walki na większą skalę rozpoczęły się po tym wydarzeniu, kiedy nowo powstałe państwo było w stanie wysłać siły zbrojne przeciwko bojówkom naddniestrzańskim. Walki przybrały na sile w marcu 1992 r. i zostały zakończone w sierpniu.[1]

Należy nadmienić, że stacjonująca w Naddniestrzu 14. Armia rosyjska wspierała separatystów. Było to związane nie tylko z faktem, że Rosja była zainteresowana utrzymaniem własnych sił na terenie Mołdawii, ale również z bliskością kulturową separatystów naddniestrzańskich. Duży procent mieszkańców prowincji stanowili Rosjanie i Ukraińcy, a Mołdawianie zamieszkujący ten obszar byli silnie zrusyfikowani. Do zakończenia walk przyczynili się Rosjanie, a właściwie dowódca 14. Armii generał Aleksander Lebiedź, który zagroził, że jeżeli Mołdawia będzie nadal próbować zająć Naddniestrze doprowadzi to do otwartej interwencji całej 14. Armii. 21 lipca 1992 r. prezydenci Mołdawii i Rosji podpisali porozumienie pokojowe. Utworzono również strefę bezpieczeństwa na granicy Mołdawii i Naddniestrza obsadzoną przez żołnierzy obu stron oraz Rosjan.[2]

Mołdawia nie pogodziła się z utratą Naddniestrza i zaczęła prowadzić działania, które miały zakończyć się wycofaniem armii rosyjskiej ze zbuntowanego terytorium. Jesienią 1993 r. Mołdawia wstąpiła do WNP. Władze Mołdawii zaproponowały buntownikom najszerszą możliwą autonomię, ale warunkiem było wycofanie się Rosjan. Władze Naddniestrza odmówiły.[3]

Sytuacja poprawiła się nieco dopiero 8 maja 1997 r. wraz z podpisaniem przez prezydentów Mołdawii (Petru Lucinschi) i Republiki Naddniestrzańskiej (Igor Smirnow) Memorandum o normalizacji stosunków między obydwoma podmiotami.[4] Mołdawia i Rosja podpisały szereg porozumień dotyczących wycofania sił rosyjskich z Naddniestrza. Proces ten był realizowany z różną prędkością, zależną od polityki rządu Mołdawii wobec Rosji. Jednak ostatecznie został zamrożony w związku z prowadzoną przez Mołdawię polityką prozachodnią. Nie spełniły się nadzieje Rosji, że wygrana komunistów w wyborach 1998 i późniejsza w 2005 r. doprowadzi do ocieplenia stosunków.[5] Należy również pamiętać, że Mołdawia jest członkiem GUUAM, czyli ugrupowania państw o krytycznym nastawieniu do polityki Rosji.[6]

Sprawa Naddniestrza pozostaje nadal nierozwiązana. 17 września 2006 r. odbyło się tam referendum niepodległościowe, w którym większość mieszkańców tej zbuntowanej prowincji opowiedziała się za niezależnością od Mołdawii i silniejszymi związkami z Rosją.[7] W kwietniu władze rosyjskie zaproponowały kolejny projekt uregulowania kwestii Naddniestrza. Miałoby dojść do równoczesnego rozwiązania parlamentów obu podmiotów i rozpisania wspólnych wyborów. Mołdawia miałaby zachować status państwa neutralnego oraz wykluczyć stacjonowanie na jej terytorium wojsk innych niż rosyjskie.[8]

Sprawa Mołdawii i Naddniestrza jest nadal otwarta. Problem stanowi tu upór Rosji w utrzymywaniu własnych interesów w regionie. Dla Moskwy „niezatapialny lotniskowiec” jakim jest Naddniestrze jest istotnym elementem obecności w regionie oraz środkiem pośredniego oddziaływania na Bałkany. Utrzymywanie sporu w stanie zawieszenia jest korzystne dla interesów Rosji, która dzięki temu może realizować zasadę „dziel i rządź”. Wydaje się, że kwestii nie uda się rozwiązać dopóki Rosja nie stwierdzi, że nie jest dłużej zainteresowana utrzymywaniem swojej obecności militarnej na tym obszarze lub nie zabezpieczy swoich interesów w jakiś inny sposób.